Industrial iqtisodiyot

O‘zbekiston sanoatida 1900-2014 yillar mobaynida yalpi mahsulot ishlab chiqarishning tarmoqlar tuzilmasi 
dinamikasi
13
 (yakuniga nisbatan foiz hisobida) 
Tarmoq 
1900 
1940 
1991 
2000 
2005 
2010 
2011 
2012 
2013 
2014 
Butun sanoat 
100 
100 
100 
100 
100 
100 
100 
100 
100 
100 
Shu jumladan: 
Elektroenergetika 
- 
- 
2,8 
9,1 
11,3 
8,1 
7,9 
7,7 
7,1 
7,3 
Yoqilg‘i sanoati 
- 
- 
3,7 
15,0 
16,2 
19,8 
17,3 
18,0 
15,0 
13,3 
Qora metallurgiya 
- 
- 
0,7 
1,2 
19,4 
2,4 
2,6 
2,6 
2,3 
11,6 
Rangi metallurgiya 
- 
- 
9,7 
10,1 
10,9 
10,4 
10 
9 
Kimyo va neft kimyo 
- 
0,5 
4,3 
5,5 
* 
5,1 
5,7 
5,5 
5,4 
* 
Mashinasozlik va 
metalni qayta ishlash 
0,5 
8,8 
11,6 
9,2 
13,0 
16,1 
16,2 
17,5 
18,8 
19,2 
Qurilish materiallari 
sanoati
0,5 
1,8 
5,2 
5,3 
3,6 
4,9 
5,3 
5,5 
6,5 
6,4 
O‘rmon, yog‘och va 
qog‘oz sanoati 
- 
1,4 
1,2 
1,4 
* 
1 
1,2 
1,3 
1,4 
* 
Yengil sanoat 
85 
58,8 
39,9 
19,0 
16,6 
13,3 
13,4 
12,9 
13,2 
14,1 
Oziq-ovqat sanoati 
12 
25,1 
14,7 
14,1 
8,2 
12,8 
14,1 
13,2 
15,7 
15,1 
Boshqa tarmoqlar 
2,0 
2,1 
6,2 
9,6 
11,7 
5,6 
5,9 
5,8 
5,6 
13 
* - ma’lumot yo‘q 
 
 
13
Ўзбекистон Республикаси йиллик статистик тўплам. Ўзбекистон Республикаси Давлат Статистика Қўмитаси. Тошкент 2015. Б.200.; 
Ўзбекистон Саноати. Статистик тўплам. Ўзбекистон Республикаси Давлат Статистика Қўмитаси. Тошкент 2014. Б.33. 

---

34 
O‘zbekiston sanoatining 1900-2014 yillardagi tarmoq tuzilmasining 
iqtisodiy tahlili hozirgi sharoitda O‘zbekiston sanoat ishlab chiqarishida fan-
texnika taraqqiyotini jadallashtirishni ta’minlaydigan tarmoqlar rivojining 
yuqori sur’atlar va keng ko‘lami taqozo qilgan progressiv o‘zgarishlar ro‘y 
berayotganidan dalolat beradi. 
 
3.4. O‘zbekiston sanoatining tarmoq tuzilmasi xususiyatlari 
XXTUT - Xalq xo‘jaligi tarmoqlarining umumdavlat tasniflagichi, 
hukumat qarorlari asosida ishlab chiqilgandir. XXTUTning maqsadi - xalq 
xo‘jaligini boshqarishda axborotni qayta ishlash, hamda boshqaruvning har 
qanday darajasida har qanday vazifani yechish va axborot bilan 
ta’minlashdir. XXTUT funksiyalar xarakterlariga binoan tarmoqlar bo‘yicha 
faoliyat turlarining guruhlari rolini bajaradi, bu rol ijtimoiy mehnat taqsimoti 
tizimida amalga oshiriladi. 
Klassifikator yordamida kengaytirilgan takror ishlab chiqarish 
jarayonida shakllanadigan iqtisodiyot tarkibi o‘zlashtiriladi, jamiyatning 
ishlab chiqarish kuchlarini rivojlanish darajasi, ijtimoiy mehnat taqsimotini 
rivojlanish darajasi xarkterlanadi. 
XXTUT 
xalq 
xo‘jaligi 
rivojida 
tarmoqlararo 
aloqalar 
va 
mutanosibliklarni ilmiy tahlilini taqdim etish, ijtimoiy ishlab chiqarish 
natijadorligi va ijtimoiy mehnatning foydalilik koeffitsiyentini qiyoslash, 
hamda mamlakat iqtisodiyoti rivojlanishini tasniflovchi rejadagi va hisobot 
ko‘rsatkichlarini muvofiqlashtirish maqsadida korxonalar va tashkilotlarni 
tarmoqlar bo‘yicha guruhlashuvini ta’minlaydi. 
Ijtimoiy mehnat taqsimotiga asoslanib shakllanadigan iqtisodiyotning 
yirik tarmoqlarida bir tipdagi mahsulot ishlab chiqaruvchi korxonalar 
jamlanmasini tashkil etuvchi yoki ma’lum bir ijtimoiy funksiyalarni 
bajarishga mujassamlashgan qo‘shma muassasalarni birlashtiruvchi mayda 
tarmoqchalar paydo bo‘ladi. 
Mustaqil balansga ega tashkilot yoki muassasa tarmoqning tasnifiy 
birligi hisoblanadi. Har bir tashkilot birligi asosiy faoliyat turi xarakteridan 
kelib chiqib iqtisodiyotning u yoki bu tarmog‘iga biriktirilishi mumkin. 
Xalq xo‘jaligi tarmoqlarining umumdavlat tasniflagichi
14
ga binoan 
sanoat quyidagi yirik tarmoqlarga bo‘linadi: 

Yoqilg‘i-energetika 

Metallurgiya 

Kimyo va neft-kimyo sanoati 

Mashinasozlik va metallga ishlov berish 

O‘rmon, yog‘ochni qayta ishlash va Selluloza-qog‘oz sanoati 

Qurilish materiallari sanoati 
14
 
http://cci.uz/pg/okonx_uz.php
 

---

35 

Yengil sanoat 

Oziq-ovqat sanoati 
O‘z navbatida ushbu tarmoqlar tarkibida quyidagi kichik tarmoqlar 
mavjud: 

Yoqilg‘i-energetika 

elektroenergetika 

yoqilg‘i sanoati 

ko‘mir sanoati 

Metallurgiya 

qora metallurgiya 

rangli metallurgiya 

Kimyo va neft-kimyo sanoati 

kimyo sanoati 

neft-kimyo sanoati 

Mashinasozlik va metallga ishlov berish 

mashinasozlik 

dastgohsozlik va asbobsozlik sanoati 

traktor va qishloq xo‘jalik mashinasozligi 

qurilish, yo‘l va kommunal mashinasozlik 

engil va oziq-ovqat sanoati mashinasozligi hamda maishiy 
priborlar ishlab chiqarish 

metall konstruksiya va buyumlar sanoati 

mashina va uskunalarni ta’mirlash 

O‘rmon, yog‘ochni qayta ishlash va Selluloza-qog‘oz sanoati 

Yog‘och tayyorlash sanoati 

Yog‘ochni qayta ishlash sanoati 

Selluloza-qog‘oz sanoati 

O‘rmon-kimyo sanoati 

Qurilish materiallari sanoati 

Sement sanoati 

Yig‘ma temir-beton va beton konstruksiyalari hamda buyumlari 
sanoati 

Devor materiallari sanoati 

Noruda qurilish materiallar sanoati 

Tabiiy toshni qazib olish va undan qoplama materiallar 
tayyorlash 

Yengil sanoat 

To‘qimachilik sanoati 

Tikuvchilik sanoati 

Charm, mo‘yna va poyafzal sanoati 

Oziq-ovqat sanoati 

---

36 

Oziq-ovqat sanoati

Go‘sht va sut sanoati 

Baliqchilik sanoati 

Mikrobiologiya sanoati 

Un, yorma va kombikorm (aralash ozuqa) ishlab chiqarish 
sanoati 
Quyida har bir tarmoq ichidagi kichik tarmoqlar va ularning tarkibiga 
kiruvchi kichik tarmoqchalar va ular tarkibidagi korxonalar funksiyalari 
yoritilgan: 
Tarmoqlar 
I z o h