Individual va guruhiy konsultatsiya


Rolli o’yinlar jarayoni va uning shakllari



Download 3,27 Mb.
Pdf ko'rish
bet35/221
Sana02.01.2022
Hajmi3,27 Mb.
#307242
1   ...   31   32   33   34   35   36   37   38   ...   221
Bog'liq
Индивидуал Мажмуа 2021-2022

Rolli o’yinlar jarayoni va uning shakllari. 
      Rolli  o’yinlar  jarayoni.  Bu  jarayon  ba'zan  psixologik  amaliyotda  psixodramatik  seans  deb  ham  atalib,  uning 
asoschilaridan  biri  yuqorida  ta'kidlanganidek  J.  Morenodir.  o’yin  jarayonidagi  asosiy  shaxslardan  biri  - 
boshlovchidan  keyin  ijtimoiy  psixologik  vaziyat-ning  markazida  to’rgan  shaxsdir,  uni  ilmiy  adabiyotlarda 
protagonist  deb  atashadi.  Uning  ijtimoiy  psixologik  vaziyatdagi  muammo  hamda  ziddiyatlarni  xal  qilishdagi  roli 
kattadir,  chunki  u  aynan  voqealarning  markazida  turadi.  Unga  o’z  rolining  barcha  jixatlarini  har  tomon-yaama 
namoyon  qilish  xuquqi  beriladi,  boshqa  rollar  esa  uning  tabiatidan  va  xususiyatlaridan  kelib  chiqadi.  Ya'ni 
protogonist asosiy muammoni eltuvchi va boshqalarni o’ziga ergashtiruvchidir. Rollar o’ynab bo’linganidan so’ng 
uning  muxokamasi  boshlanadi,  unda  barcha  guru*  a'zolari  ishtirok  etadilar  va  ularning  har  biri  o’zini  protogo-
nistning  urniga  kuyib  kurishga  harakat  qilishi  kerak  Psixodramada  odam  o’zini  turli  rollarga  kira  olishini  sinab 
ko’radi,  ya'ni  bunda  interpersonal  tajribaning  ohishiga  hamda  har  bir  shaxsning  o’zidagi  va  boshqalar-dagi 
ustanovka  va  munosabatlarning  xis  qilinishiga  im-koniyat  tugiladi,  masalan,  erkak  kishi  ayolni  identifikatsiya 
qilishi,  yosh  odam  karini,  bola  -  kattani,  va  aksincha,  rollar  egiluvchanligi  xis  etiladi.  Klassik  psixodramada, 
ayniqsa, "rejissyor" rolidagi boshqaruvchi shaxsining roli katta. U ham o’yinni "sax;naga kuyuvchi", ham terapevt, 
ham  psixoanalitik  rolini  o’ynay-di.  Butun  o’yin  davomida  u  o’yinning  katalizatori,  har  bir  harakatning 
muvofiklashtiruvchisi,  rollarni  aniq  personallar  shaqlida  ishtirokchilarga  bo’lib  beruvchidir.  U  o’zining 
boshqaruvchilik rolini ado eta borib, odamlarni ijtimoiy vaziyatni xis qilish va undan chiqish choralari yo’zasidan 
terapevtik  ko’rsatmalar  berib  boradi.  Har  bir  seansda  rollarni  almashtiruvchi  va  protogonistni  tayinlovchi  ham  u 
xisoblanadi. 
    Rolli o’yinlardan kutilgan samaraning ijobiy bo’lishini ta'minlovchi bir qancha usullar mavjud. Masalan, ulardan 
biri  "rollar  almashinuvi",  deb  atalib,  seans  mobaynida  protogonistlar  va  boshqa  rol  ishtirokchilarining  urinlari 
almashtirilib  turiladi.  Masalan,  birinchi  kurinishda  faol  protogonist  bo’lib  o’ynagan  shaxs,  6oshka  kurinishda 
qo’shimcha personaj rolini uynashi, bir x°latda o’qituvchi rolidagi odam,  keyin esa O’quvchi yoki ota-ona bo’lishi 
mumkin. Demak usha vaziyatdagi har bir personaj ichki dunyosiga kirish - tula ma'noda usha vaziyatni xis qilishiga 
va  unga  moslahishiga  yordam  beradi.  Yana  bir  usul  "o’xshash  chexralar",  deb  atalib,  uning  moxiyati  shundaki, 
o’yinning  yanada  ta'sirchan  va  samarali  bo’lishi  uchun  ikki  kishiga  oldindan  aynan  bir  xil  rol  beriladi,  birinchi 
boskichlarda  ularning  har  biri  aynan  bir  xil  harakatlar  bilan  rolga  navbatma-navbat  kiradilar,  faqat  ma'lum 
boskichdagina  ularga  "o’z"  harakatlari  yunalishini  ishlab  chikish  va  kerak  bo’lsa,  ularga  o’zgartirishlar  kiritishi 
mumkin. Yana bir usul sho’qi, u "monolog" deb atalib, bir shaxsga ma'kul darajada o’z xissiy-kechinmalarini tulik 
bayon  etishga  imkoniyat  beriladi.  Ya'ni  vaziyat,  muammo  va  stsenariy  boshlovchi  tomonidan  beriladi,  faqat  rol 
uynovchi uni o’zicha xissiy kechinmalarga boyitishi va shu orkalya har bir individ ruxiy dunyosining boyligini va 
o’ziga  xosli-gini  namoyon  qilishi  mumkin.  Bundan  taihari,  har  bir  rolli  o’yin  vaziyatiga  moe  xalda  uni  tashkil 
etishining  o’ziga  xos  shakllari  ham  bo’lishi  mumkinki,  bu  ham  o’yin  metodlarining  imkoniyatlarini  yanada 
kengaytiradi.  Masalan,  "Sexrli  magazin"  o’yini  shundayki,  unga  ko’ra,  o’yin  ishtirokchilari  turli  harakter 
xususiyatlarini ifoda-lovchi rollarni imitatsiya qiladilar, masapan, biri -"aql", ikkinchisi - "iroda", uchinchisi - "iffat" 
va xokazo. Protogonist "sexrli dukonga" kirib o’zida etishmaydigan kadriyat, ya'ni sifatni o’zida bor bo’lgan, unga 


 
32 
"kadrsizrok"  sifatga  almashtirib  ketishi  mumkin.  O’zini  o’zi  taxlil  qilib  tarbiyalash  dasturini  ishlab  chikishda  bu 
o’yinning ahamiyati katta. 
Shunga o’xshash "notanish odam bilan tanihish", "kela-jakni tasavvur qilish", "oynadagi aks" kabi o’yinlar 
ham shaxsning o’zini o’zi ruxiy taxlil qilish va o’z xulq-atvorini to’zatishda katta ahamiyatga egadir. Bu o’yinlar o’z 
oldiga  kuygan  maqsad  va  mazmuniga  ko’ra  turlicha  bo’lishi  va  aniq  maqsadlarga  xizmat  qilishi  lozim.  Vaziyatli 
treningning  xayotdagi  ta'sirchan  misoli  sifatida  AKSh  maktablaridan  birida  o’tkazilgan  eksperimentni  keltirish 
mumkin.  Usha  maktabda  bolalar  o’rtasida  keng  tarkalgan  etnik  ziddiyatlarning  oldini  olish  uchun  quyidagi  ish 
amalga oshirilgan. o’qituvchi sinf o’quvchilarini "kuk ko’zlilar" va "kora ko’zlilar" toifasiga ajratgan, "kuk ko’zli" 
bolalarni  ma'lum  vaqt  mobaynida  tinimsiz  qo’llab-kuvvatlab,  boshqalarni  kamsitavergan.  utgach,  uning  aksini 
qilgan, ya'ni endi "kora ko’zlilar" har qanday qilmishlari uchun faqat  maktov olishgan. s]u eksperiment davomida 
har bir gurux vakili "e'zozlangan"lar, "kamsitilganlar"ning axvoli qanday bo’lishini o’z boshidan kechirgani uchun 
ham  bir-birlariga  nisbatan  munosabatlarda  ko’z  rangi  yoki  qaysi    ijtimoiy  toifaga  taalluklilik  omili  ruxni 
munosabatlarga ta'sir qilmasligi haqida  xulosa chiqarishga o’rganganlar. Bu eksperiment "klassik sotsiodrama" ham 
deb  ataladi.  Shunga  yakin  "pedagogik  psixodrama"  ham  borki,  uning  yordamida  tarbiyasi  ogir  xisoblangan 
bolaparni tarbiyalashda foydalaniladi. Bu uslublarning barchasi o’z moxiyati jixatidan o’yindir, lekin ular ko’pincha 
xayotiy vaziyatlar doirasida maxsus haroitlarda o’tkazilsa, xulq-atvorning to’zatilishiga erishiladi. 
    Amerikalik  olim  E.  Bernning  transakt  taxlillar  metodi  ham  shunga  yaqin,  faqat  unda  odamlarni  har  bir  ijtimoiy 
vaziyatlardagi  samarasiz  (nojuya,  bexuda)  harakatlari  taxlil  qilinadi  va  o’yin  vositasida  ishtirokchilar  to’g’ri 
harakatlarga  urgatiladi.Shunday  qilib,  o’yin  metodlarini  qo’llash  soxalari  nixoyatda  ko’p,  ular  doimo  insonni 
xayotida  to’g’ri  mavqega  ega  bo’lishga,  o’zi  istagan,  orzu  qilgan  xayotiy  vaziyatlarni  o’zi  yaratishga  urgatadi  va 
undaydi.  O’yinning  har  qanday  shaqlini  tashkil  qilishda  va  uni  samarali  o’tkazishda,  tabiiyki,  trenerga  ijtimoiy 
psixologik bilimdonlik Xayotiy tajriba, muloqot san'ati  va sabr-tokat kerak Shuning  -uchun  ham o’yinni o’rganish 
va  o’zi  bilgan  narsalarni  birovlarga  urgatish  malakasiga  ega  bo’lgan  shaxsgina  uni  to’g’ri  tashkil  qilishi  va 
psixokorrektsion maqsadlarga erihishi mumkin. 

Download 3,27 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   31   32   33   34   35   36   37   38   ...   221




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish