Individual rivojlanish biologiyasi fani zigota hosil bo’lishidan organizmning tabiiy o’limigacha bo’lgan davrining umumiy qonuniyatlarini o’rganadi

Har xil shakl hosil bo’lishida hujayralarning ishtiroki. Embrion hujayralari hech qachon doimiy bo’lmaydi. Dastlabki blastomerlarning shakli va joylashuvidan organizm hosil bo’lguncha bir necha qonuniy o’zgarishlar sodir bo’ladi. Embrion rivojlanish davrida sodir bo’ladigan morfogenetik jarayonlarni B.I.Balinskiy quyidagicha klassifikasiyalangan:
1.Epiteliy qavatning mahalliy kengayishi.Bunday kengayish mexanizmi hujayralar soning ortishi, shaklining o’zgarishi bilan bog’liq bo’lishi mumkin. Shunga ko’ra, hujayraning shakli kubsimon, tayoqchasimon bo’lishi mumkin.
2. Epiteliy qatlamining shakllanishi. Epiteliy qatlami yuzasida yoriq hosil bo’ladi. Bu ichki va tashqi yon mezodermaning rivojlanishiga sababchi bo’lishi mumkin.
3. Epiteliy qatlamida hujayralar to’plamining paydo bo’lishi. Hujayralar to’plamining cheti qayrilib, nay hosil bo’ladi. Bu nayning hosil bo’lishi mexanizmi har xil bo’ladi. Nerv plastinkasining hosil bo’lishda epiteliy hujayralari to’plami ko’payadi. Cho’ntaksimon kengayish sodir bo’lsa, jinsiy organlar pufagi hosil bo’ladi. Epiteliy pufagi va bezlar ham shu yo’l bilan hosil bo’ladi. Agar tashqi kengayish sodir bo’lsa, har xil o’simtalar hosil bo’ladi.
4. Takomillashgan hujayralarning birlashishi. Nerv plastinkasi chetlarining birlashishi natjasida nerv nayi hosil bo’ladi.
5. Epiteliy qatlami ma’lum qismining yemirilishi. Buning natijasida mezinximadan ba’zi organlar hosil bo’ladi. Epiteliy qatlami ma’lum qismining yemirilishi shu qatlamning buzilishi hisoblanadi. Ovqat hazm qilish kanali atrofidagi epiteliyning yemirilgan joyini mezenxima egallaydi. Undan ichakning silliq tolali muskuli va biriktiruvchi to’qimasi hosil bo’ladi.
6.Mezenxima hujayralarining to’planishi. Buning natijasida mezinximadan tog’ay, suyak va muskul to’qimasi hosil bo’ladi.
7.Har xil epitelial tuzilmalar atrofida mezinximaning to’planishi. Mezenximadan tog’ay, suyak kapsullalari hosil bo’lishi mumkin. Jumladan, eshitish, hid bilish, bosh suyaklari, buyrak, jigarning biriktiruvchi to’qimalaridan iborat bo’lgan kapsulasi hosil bo’ladi.
8. Mezinximaning ikkilamchi epiteliylanishi. Qushlarning birlamchi tana bo’shlig’idan mezoderma qavatiga migrasiya qilgan hujayralardan somitlar va boshqa tuzilmalar hosil bo’ladi.
Morfogenetik jarayonlarda har bir hujayraning bajaradigan vazifalarini aniqlash eksprimental embriologiya fanining vazifasidir. Har qanday hujayrada fagositar xususiyat va amyobasimon harakat mavjud. Shakl hosil bo’lishida faqat hujayra emas, balki embrion qavatlari ham ishtirok etadi.