Individual loyiha

“Kompyuter tizimlari” kafedrasi mudiri: ______ A.Dilshodov
imzo FISH
“_____”_________ 2022 y


INDIVIDUAL LOYIHA
Ma’lumotlar bazasini boshqarish fani bo‘yicha
Gurux 713-18 talabaMashrabov Muxlisbek Ma`rufjon o`gli


VAZIFA
1. WiMAX texnologiyasi.mavzusidagi topshiriq
2. Dastlabki ma’lumotlar: C++ tarixi, C++ tili va ob’ektlarga mo‘ljallangan dasturlash tili, C++ Builder asoslari.
3. Foydalanilgan materiallar: C++ Builder, MySQL, WiMAX texnologiyasi.
4. Kompyuterda bajarilgan qismlarning mazmuni:
Kurs ishi quydagi qismlardan iborat:
1) Kirish
2) Nazariy qism
3) Amaliy qism
4) Xulosa qismi
5. Tushuntirish qismning mazmuni____________________________________
____________________________________________________________________________________
6. Qo‘shimcha vazifa va ko‘rsatma___________________________________ __________________________________________________________________
7. Individual loyihani topshirish muddati

1	2	3	4	Tushuntirish xati	Ximoya
15.10.21	15.11.21			Nazariy qism
15.10.21	15.12.21			Asosiy qism
15.10.21	15.01.22			Xulosa qismi

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI

MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
FARG‘ONA FILIALI
“Kompyuter tizimlari” kafedrasi

INDIVIDUAL LOYIHA

Bajardi: 713-18 Guruh talabasi
Mashrabov Muxlisbek


Qabul qildi: Suyunov Jo`rabek

Farg’ona 2022
Mavzu: WiMAX texnologiyasi.
Reja:
Kirish.

1. 
   WiMAX texnologiyasiishlashprinsiplari;
   
2. 
   WiMAX ningishlashrejimlari;
   
3. 
   Simsiz global tarmoq (WWAN);
   
4. 
   Simsiztexnologiyalar;
   
5. 
   Wi-Fi tushunchasihaqidaumumiyma’lumot;
   
6. 
   Xulosa;
   
7. 
   Foydalanilganadabiyotlar.
   

Kirish.

WiMAX (inglizcha: Worldwide Interoperability for Microwave Access) — texnologiyasinirivojihamdakoʻtarilishiuchun 1999-yili IEEE 802.16 bazasiqoshida WiMAX-forum tashkilqilinganedi. Forumga Nokia, Harris Corporation, Ensemble, CrosspanhamdaApertokabimashhurkompaniyalarqoʻshilishgan. 2005-yil may oyigakelibushbuforumda 230 dan ortiqqatnashchilarnibirlashtirgan. Oʻshayiliyoq WSIS (World Summit on Information Society) tomonidan WiMAX texnologiyasigaquyidagimaqsadvavazifalarniqoʻygan.

1. 
   WiMAX yordamidakichikqishloqlar, uzoqregionlarda information hamdakommunikatsiontexnologiyalarnirivojlantirish (koʻpginachekkahududlardatelefonhamdakabeltarmoqlarningumumanmavjudemasliginihisobgaolganholda).
   
2. 
   WiMAX yordamidayershariningyarimaholisini information hamdakommunikatsiontexnologiyalargayoʻlniochish.
   

WiMAX texnologiyasiishlashprinsiplari: WiMAX sistemasiikkiasosiyqismdaniborat.

1. 
   WiMAX bazastansiyasi (yuqoriqavatlibinolaryohudmaxsusustingaoʻrnatilishimumkin).
   
2. 
   WiMAX qabulqilgich (qabulqilgichli antenna, PC card yokitashqikartalar form faktoriasosida).
   

Bazastansiyahamdafoydalanuvchiqabulqilgichqurilmasioraligʻidagibogʻlanish past chastotali diapason (2–11 GHz) orqali amalgam oshiriladi. Bundaybogʻlanishengyaxshisharoitlarda 20 Mb/s tezlikdamaʼlumotuzatishgaimkonberadivatoʻgʻridan-toʻgʻri signal koʻrishni talab etmaydi^[1].

Shuniyoddatutishlozimki, WiMAX texnologiyasinafaqat „soʻnggimilya“, balki regional tarmoqlar (ofishamdarayonlar)nibirbiribilanbogʻlashdabemalolqoʻllashmumkin.
QoʻshnibazastansiyalaribilanOYCh (oʻtayuqorichastota 10–66 GHz) toʻgʻridan-toʻgʻriradioaloqarejimidadoimiybogʻlanishoʻrnatiladi. Bundaybogʻlanishlar 120 Mb/s tezlikdamaʼlumotalmashishimkoniniberadi. Albattabazastansiyalariningtoʻgʻridantoʻgʻrikoʻrishorqaliginabirbiribilanmaʼlumotalmashinishibu WiMAX ning minus tomoni. Lekinyuqoriqavatlibinolarda joy olganbazastansiyalariganima ham yuqoridabir-biribilanbogʻlanishgaoradatoʻsiqboʻlaolardi.
Har birbazastansiyasiyuqoripolosalitezkorbogʻlanishorqali (T3 va shunga oʻxshash) provayderbilandoimiybogʻlanibturadi. Bu bilanyuklanmaniuyalialoqatopologiyasiasosidatengbazastansiyalarigataqsimlashmumkin.
IEEE 802.16 tarmogʻistrukturasiodatiymobilaloqatarmogʻigaoʻxshabketadi. Bu yerda ham bazastansiyalari 50 Km radiusdahizmatkoʻrsataoladi.
WiMAX texnologiyasi: WiMAX ningishlashrejimlari.

• 
  WiMAX da quyidagirejimlarmavjud.
  
• 
  FixedWiMAX — fiksatsiyalanganaloqa
  
• 
  NomadicWiMAX — seanslialoqa
  
• 
  PortableWiMAX — siljishrejimidagialoqa
  
• 
  MobileWiMAX — mobilaloqa.
  

Fixed WiMAX fiksatsiyalanganaloqa 10–66 GHz chastotadiapazoniniishlatadi. Ushbuchastotali diapason kuchlisoʻnishtufayliuzatuvchihamdaqabulqilgichlarningtoʻgʻridantoʻgʻribirbirigakoʻrishorqali signal uzatishni talab etadi. Boshqatomondanesaushbuchastotalidiapazonradioaloqadagiengasosiymuammoboʻlmishsignalningkoʻpnurlitarqalishinioldinioladiva signal uzatishtezligini 120 Mb/s gachakoʻtarilishigaolibkeladi.
Nomadic WiMAX. Seanslialoqaorqalifoydalanuvchibemaloljoydanjoygakoʻchibyurishihamdaaloqaninguzilganjoyidanulanib, foydalanishdadavometishimumkin. Ushburejimasosan portative qurilmalaruchunkengqoʻllaniladi.
Portable WiMAX. Portable rejimidafoydalanuvchiningbazastansiyalararoaloqaniuzmaganholdaavtomatikravishdaulanishiimkonimavjud. Lekinushburejimdafoydalanuvchiningjoydan-joygakoʻchishtezligi 40 km/soat dan oshmasligilozim. Toʻgʻri, ushburejimdanshahardafoydalanishmumkin, lekinavtomobillardafoydalanishbirozmuammonitugʻdiradi.
Mobile WiMAX. 802.16e-2005 standartidaishlabchiqilganboʻlib, foydalanuvchiningjoydan-joygakoʻchibyurishtezliginimaksimal 120 km/soatgachaboʻlgandasifatlialoqanitaminlayoladi. Mobilerejimningyutuqlariniquyidagikeltirilganlarorqalisanaboʻtishimizmumkin.

1. 
   Koʻpnurli signal tarqalishihamdashaxsiyxalaqitlargabardoshliligi.
   
2. 
   Kanalningyuqorioʻtkazuvchanligi.
   
3. 
   Time Division Duplex (TDD) texnologiyasiyordamidaassimetriktraffikniqaytaishlab, kanallarningestafetashaklidagisessiyasiorqaliantenalarningboshqaruviniosonlashtiradi.
   
4. 
   Hybrid-Automatic Repeat Reqest (H-ARQ) texnologiyasiesafoydalanuvchiningtezkorjoydan-joygakoʻchishidagialoqanistabilliginitamillabberadi.
   
5. 
   Yuklanmaningkattaligida ham foydalanuvchiqurilmasidankanalningyuqoritezlikdanengmaksimaldarajadafoydalanaolishi.
   
6. 
   Kutishrejimidaenergiyaning minimal darajadagisarfharajati
   
7. 
   Network-Optimized Hard Handoff (HHO) texnologiyasikanaldankanalgaulanishdagivaqtni 50 millisekundvaundankamvaqtnitashkiletishida.
   
8. 
   Multicast and Broadcast Service (MBS) texnologiyasi DVB-H, MediaFLOhamda 3GPP E-UTRA fuksiyalarinioʻzidajamlagani.
   
9. 
   Smart Antenna texnologiyasikanallararosessiyalarningulanishidasubkanallarhamdaestafetashaklidagiyuborishnitaʼminlaydi.
   
10. 
    Fractional Frequency Reuse texnologiyasikanallarningqaytaishlashidagi minimal yoʻqotishlarniboshqaraolishnitaʼminlaydi^[2].
    

Wimax-simsizkirish
Simsizaloqa radio to'lqinlaridanfoydalanib, simlarnio'rnigavositasifatida signal uzatishnianglatadi. Simsiztexnologiyalaroddiyvazifalarnibajarishuchunishlatiladi, masalan, televizornio'chirishyokisavdobo'liminiavtomatlashtirilgankorporativilovalardantortib, sohadama'lumotberishkabimurakkabvazifalaruchun. Endisimsizklaviaturavasichqoncha, PDA'lar, chaqirgichlarvaraqamlivamobiltelefonlarkundalikhayotimizningbirqismigaaylandi.
Foydalanuvchilaruchunjozibadorbo'lgansimsizaloqatizimlariningayrimxususiyatlariquyidakeltirilgan —
Mobility-simsizaloqatizimifoydalanuvchilargaishstolitashqarisidagima'lumotlargakirishimkoniniberadivasimliulanishgaegabo'lmaganholdadunyoningistalganjoyidanisholibboradi.
Mavjudligi-simsizaloqatizimlariodamlaraloqadaqolishvaularishlayotganjoydanqat'inazar, mavjudbo'lishimkoniniberadi.
Oddiylik-simsizaloqatizimikabeltarmog'iganisbatanoddiyvatezochiladi. Dastlabkio'rnatishqiymatibirozyuqoribo'lishimumkin, ammo boshqaafzalliklarbuyuqorinarxniengibchiqadi.
Ta'mirlash. Simsiztizimdasiztarmoqnio'rnatishuchunjudako'pvaqtvamablag ' sarflashingizshartemas.
Roumingxizmatlari. Simsiztarmoqtizimidanfoydalanib, poezdlar, avtobuslar, samolyotlarva h. k. larnio'zichigaolgan har qandayvaqtdavaistalganjoydaxizmatlarnitaqdimetishingizmumkin.
Yangixizmatlar-simsizaloqatizimlari SMS va MMS kabiturlixilaqllixizmatlarnitaqdimetadi.
Mobility-simsizaloqatizimifoydalanuvchilargaishstolitashqarisidagima'lumotlargakirishimkoniniberadivasimliulanishgaegabo'lmaganholdadunyoningistalganjoyidanisholibboradi.
Mavjudligi-simsizaloqatizimlariodamlaraloqadaqolishvaularishlayotganjoydanqat'inazar, mavjudbo'lishimkoniniberadi.
Oddiylik-simsizaloqatizimikabeltarmog'iganisbatanoddiyvatezochiladi. Dastlabkio'rnatishqiymatibirozyuqoribo'lishimumkin, ammo boshqaafzalliklarbuyuqorinarxniengibchiqadi.
Ta'mirlash. Simsiztizimdasiztarmoqnio'rnatishuchunjudako'pvaqtvamablag ' sarflashingizshartemas.
Roumingxizmatlari. Simsiztarmoqtizimidanfoydalanib, poezdlar, avtobuslar, samolyotlarva h. k. larnio'zichigaolgan har qandayvaqtdavaistalganjoydaxizmatlarnitaqdimetishingizmumkin.
Yangixizmatlar-simsizaloqatizimlari SMS va MMS kabiturlixilaqllixizmatlarnitaqdimetadi.
Simsiztarmoqtopologiyasi
Simsiztarmoqnisozlashninguchtaasosiyusulimavjud:
Ikki nuqta ko'prigi
Ma'lumki, ko'prikikkitarmoqniulashuchunishlatiladi. Point-to-Point ko'prigiikkitabinoniturlitarmoqlargaulaydi. Misoluchun, simsizlanko'prigi Ethernet tarmog'ibilanbevositama'lumbirkirishnuqtasiga (quyidagirasmdako'rsatilgandek) ta'sirqilishimumkin.

Ikki nuqta ko'prigi
Ushbutopologiyabinoningturliqavatlaridayokibinolaro'rtasida (quyidagirasmdako'rsatilganidek) joylashganuchyokiundanortiqmahalliytarmoqlarniulashuchunishlatiladi.

Grid yokimaxsustarmoq
Ushbutarmoqsimliinfratuzilmagaulanmaganvabarchastantsiyalarto'g'ridan-to'g'ribir-birigaulangan (quyidagirasmdako'rsatilganidek) mustaqilmahalliytarmoqdir.

Simsiztexnologiyalar
Simsiztexnologiyalar, ularningqatorqarabturlixilyo'llarbilantasniflanadimumkin. Har birsimsiztexnologiyamuayyanfoydalanishsegmentigaxizmatqilishuchunmo'ljallangan. Har birfoydalanishsegmentiuchuntalablarturlixilparametrlarga, shujumladan, tarmoqlikengligi, masofavaquvvatgaasoslangan.
Simsiz global tarmoq (WWAN)
Ushbutarmoqsimsiz global tarmoqqakirishkartasi (WWAN) va PDA yokinoutbukorqaliInternetgakirishimkoniniberadi.
Ushbutarmoqlarmobilaloqatexnologiyasidagima'lumotlaruzatishtezligiganisbatanjudayuqorima'lumotlarniuzatishtezliginita'minlaydivaularningdiapazoni ham keng. CDMA va GSM asosidauyalivamobiltarmoqlar WWAN ningyaxshinamunasidir.
Simsizlan (WLAN)
Ushbutarmoqsimsizlankirishkartasi (WLAN) va PDA yokinoutbukorqalimahalliylashtirilgankirishnuqtalaridaInternetgakirishimkoniniberadi.
Bu tugunlarorasidagialoqauchunsimlaremas, balkiyuqorichastotali radio to'lqinlardanfoydalanadiganlanturi.
Ushbutarmoqlarmobilaloqatexnologiyasidagima'lumotlaruzatishtezligiganisbatanjudayuqorima'lumotlarniuzatishtezliginita'minlaydivaularningdiapazonijudacheklangan. Wi-Fi WLAN texnologiyasiningengkengtarqalganvamashhurnamunasidir.
Simsizshahartarmog'i (MAN)
Ushbutarmoqsimsizmintaqaviytarmoq (WRAN) orqaliInternetgavaommaviyaxborotvositalarigakirishimkoniniberadi.
UshbutarmoqlarmobilaloqatexnologiyalarivaboSimsiztarmoqmuammolari
Simsiztarmoqlarbilanuchtaasosiymuammomavjud.
Xizmatsifati (QoS). Simsizma'lumotlarnietkazibberishningasosiymuammolaridanbiri, simlixizmatlarorqaliinternetdanfarqlio'laroq, QoS etarliemas. Yo'qotilganpaketlarvaatmosferaaralashuvisimsizprotokollarningtakrorlanadiganmuammolari.
Xavfsizlikxavfisimsizma'lumotlarniuzatishbilanbog'liqyanabirmuhim masala. Tarmoqningasosiyxavfsizlikmexanizmlari, masalan, xizmatko'rsatishidentifikatori (SSID) vasimsiztenglik Privacy (WEP); ushbuchora-tadbirlarturar-joylarvakichikkorxonalaruchunetarlibo'lishimumkin, ammo ularko'proqxavfsizlikni talab qiladigantashkilotlargamoskelmaydi.
Masofa — odatdasimsiztarmoq 100
Xavfsizlikxavfisimsizma'lumotlarniuzatishbilanbog'liqyanabirmuhim masala. Tarmoqningasosiyxavfsizlikmexanizmlari, masalan, xizmatko'rsatishidentifikatori (SSID) vasimsiztenglik Privacy (WEP); ushbuchora-tadbirlarturar-joylarvakichikkorxonalaruchunetarlibo'lishimumkin, ammo ularko'proqxavfsizlikni talab qiladigantashkilotlargamoskelmaydi.
Masofa — odatdasimsiztarmoq 100 metryokiundankammasofanitaklifqiladi. Radius antennaningdizaynivakuchigabog'liq. Bugungikundasimsiztarmoquzunligio'nlabkilometrgakengaymoqda, shuninguchunbuendimuammobo'lmasligikerak.
Simsizkengtarmoqli (WBA)
Kengpolosalisimsizaloqa-yuqoritezlikdahavoulanishiniva'daqilgantexnologiya. Ma'lumotnito'g'ridan-to'g'rivapotentsialfoydalanuvchilardanistalganvaqtdauzatishvaolishuchun radio to'lqinlaridanfoydalanadi. 3G, Wi-Fi, WiMAX va UWB kabitexnologiyalarmijozlarningnoyobehtiyojlariniqondirishuchunbirgalikdaishlaydi.
WBA-tayanchstantsiyalarvaabonentuskunalaridantashkiltopganko'pnuqtalialoqatizimi. Bazastantsiyasivaabonento'rtasidajismoniyaloqaniqo'llasho'rniga, tayanchstantsiyaabonentgayuqoritezlikdama'lumotlarnivaovozuzatishuskunalariniyuborishvaqabulqilishuchuntashqiantennadanfoydalanadi.
WBA kengtarmoqliuchunsamarali, qo'shimchaechimlarnitaklifetadi, buesaaholiningjahongamashhurbo'lgankattafoizigaaylandi.
WiMAX bugungikundaengmashhurkengpolosalisimsiztexnologiyalardanbiridir. WiMAX tizimlariiqtisodiyvamaishiymijozlargakengpolosaliulanishxizmatlarinitaqdimetishikutilmoqda.
Umumanolganda, WiMax-standartlashtirilgansimsiz Ethernet versiyasibo'lib, asosan, simlitexnologiyalarga (masalan, kabelmodemlari, DSL va T1 / E1 kanallari) mijozningbinolarigakengpolosaliulanishimkoniniberadi.
Keyinchalik, WiMAX IEEE 802.16 va ETSI HIPERMAN standartlarigamoskeladigankengpolosalisimsizkirishuskunasiningmuvofiqligivamuvofiqliginisertifikatlashvasertifikatlashuchunetakchialoqakompaniyalari, komponentlarvauskunalartomonidanyaratilgansanoatsavdotashkilotidir.

WiMAX WiFi-gao'xshashishlaydi, lekinuzoqmasofalardavaundanko'pfoydalanuvchilaruchunyuqoritezlikda. WiMAX simliinfratuzilmagakirishqiyinbo'lganjoylarda ham xizmatlarnitaqdimetishqobiliyatigaegavaan'anaviysimliinfratuzilmaningjismoniycheklovlariniengibo'tishgaqodir.

WiMAX apreloyida 2001 yildatashkiletilganbo'lib, original IEEE 802.16 spetsifikatsiyasi 10-66 GHz chastotasibilannashretilgan. WiMAX 802.16 standartigavawi — fi Alliance 802.11 standartigamoskeladi.Simsizinsontexnologiyasigaasoslangan.
Kengmaydondaip-gaasoslanganxizmatlarnitaqdimetishuchunoptimallashtirilgansimsiztexnologiya.
Muqobilvaqo'shimchakengpolosalitarmoqlarniqurishuchunkengko'lamlisimsizplatforma.
IEEE 802.16 standartigayokimoskeluvchistandartgamuvofiqishlabchiqarilganuskunaningmosliginibildiruvchisertifikatlash. IEEE 802.16 ishchiguruhiikkiturdagifoydalanishmodellaribilanbog'liqstandartlarniishlabchiqadi:
Ruxsatetilganfoydalanishmodeli (IEEE 802.16-2004).
Portativ foydalanishmodeli (IEEE 802.16 e).
Mikroto'lqinlikirishuchunbutundunyobo'ylabmuvofiqliknikamaytirish .
Simsizinsontexnologiyasigaasoslangan.
Kengmaydondaip-gaasoslanganxizmatlarnitaqdimetishuchunoptimallashtirilgansimsiztexnologiya.
Muqobilvaqo'shimchakengpolosalitarmoqlarniqurishuchunkengko'lamlisimsizplatforma.
IEEE 802.16 standartigayokimoskeluvchistandartgamuvofiqishlabchiqarilganuskunaningmosliginibildiruvchisertifikatlash. IEEE 802.16 ishchiguruhiikkiturdagifoydalanishmodellaribilanbog'liqstandartlarniishlabchiqadi:802.16 nima?
WiMAX-buoddiyatamabo'lib, odamlar 802.16 standartlarivatexnologiyalariuchuno'zlariniishlatishgamoyildirlar, garchi u faqat WiMAX forumidabelgilanganmuayyanmuvofiqlikmezonlarigajavobberadigantizimlargaqat'iyamalqilsa.
802.16 A standarti 2-11 GHz uchunsimsizshahartarmog'i (MAN) texnologiyasibo'lib, u statsionar, ko'chmavako'chmanchiqurilmalaruchunkengpolosalisimsizulanishnita'minlaydi.
802.11 internetgaulanishnuqtalariniulash, kampusaloqasinita'minlashvaso'nggimilikengpolosaliulanishuchunkabelva DSL gasimsizmuqobiltaklifqilishuchunfoydalanishmumkin.WiMAX tezligivaoralig'i
WiMAX dastlab 40 Mbit / s gachabo'lgantarmoqlikengliginitaqdimetishikutilmoqda, buesatanlangantexnikkonfiguratsiyagaqarab, statsionarva portativ ilovalaruchunsimsizkanaluchun, t-1 yuqoritezlikliulanishvaminglab DSL yuqoritezlikliulanishjoylaribilanishlaydiganyuzlabkorxonalarniqo'llab-quvvatlashuchunetarli. .WiMAX ovozliva video uzatishni, shuningdek, Internet ma'lumotlariniqo'llab-quvvatlaydi.

WiMaxbinolargasimsizkengpolosaliulanishnita'minlashyokimavjudsimlitarmoqlarbilanraqobatlashishdayokihozirgivaqtdaparvarishqilinmaydiganqishloqyokikamta'minlanganhududlardayakkatartibdaishlabchiqilgan. Bundantashqari, internetga WLAN kirishnuqtalariniulashuchun ham foydalanishmumkin. WiMAX shuningdek, mobilqurilmalargakengpolosaliulanishnita'minlashuchunmo'ljallangan. Bu statsionarilovalardabo'lganikabitezbo'lmaydi, lekintarmoqlikengligi 15 km chuqurlikdagiqamrovzonasida 3 Mbit / s atrofidabo'lishikutilmoqda.

WiMAX bilanfoydalanuvchilarbugungikundaInternetgakirishkelishuvlaridano'zlariniozodqilishlarivaMetroZoneichidadeyarli har qandayjoydakengpolosalitezlikdainternetgakirishlarimumkin.

2,3 gigagertsli, 2,5 gigagertsli, 3,5 gigagertsliva 5,8 gigagertsli: WiMAX potentsialspektrikengliklaridaturlitarqatilishimumkinWiMAX tezligivaoralig'i

WiMAX dastlab 40 Mbit / s gachabo'lgantarmoqlikengliginitaqdimetishikutilmoqda, buesatanlangantexnikkonfiguratsiyagaqarab, statsionarva portativ ilovalaruchunsimsizkanaluchun, t-1 yuqoritezlikliulanishvaminglab DSL yuqoritezlikliulanishjoylaribilanishlaydiganyuzlabkorxonalarniqo'llab-quvvatlashuchunetarli. . WiMAX ovozliva video uzatishni, shuningdek, Internet ma'lumotlariniqo'llab-quvvatlaydi.

WiMaxbinolargasimsizkengpolosaliulanishnita'minlashyokimavjudsimlitarmoqlarbilanraqobatlashishdayokihozirgivaqtdaparvarishqilinmaydiganqishloqyokikamta'minlanganhududlardayakkatartibdaishlabchiqilgan. Bundantashqari, internetga WLAN kirishnuqtalariniulashuchun ham foydalanishmumkin. WiMAX shuningdek, mobilqurilmalargakengpolosaliulanishnita'minlashuchunmo'ljallangan. Bu statsionarilovalardabo'lganikabitezbo'lmaydi, lekintarmoqlikengligi 15 km chuqurlikdagiqamrovzonasida 3 Mbit / s atrofidabo'lishikutilmoqda.

WiMAX bilanfoydalanuvchilarbugungikundaInternetgakirishkelishuvlaridano'zlariniozodqilishlarivaMetroZoneichidadeyarli har qandayjoydakengpolosalitezlikdainternetgakirishlarimumkin.

2,3 gigagertsli, 2,5 gigagertsli, 3,5 gigagertsliva 5,8 gigagertsli: WiMAX potentsialspektrikengliklaridaturlitarqatilishimumkin

NimaUchunWiMax?
WiMAX turlixilkirishehtiyojlariniqondirishimumkin. Potentsialilovalarabonentlargayaqinlashish, kabellardagibo'shliqlarnito'ldirish, DSL va T1 xizmatlari, Wi-Fi vauyalialoqa transport tarmoqlari, so'nggi 100 metrgaoptiktolagakirishnicheklashvaxizmatko'rsatuvchiprovayderlargaboshqaiqtisodiyjihatdansamaralivariantnitaqdimetishuchunkengpolosaliulanishnikengaytirishnio'zichigaoladi.kengpolosalixizmatlarniqo'llab-quvvatlash.

WiMAX mavjudinfratuzilmadanfoydalanib, xarajatlarnikamaytirishvayuqorisifatli multimedia xizmatlariningbarchaturlariniqo'llab-quvvatlashuchunzarurbo'lgantarmoqlikengligibilanta'minlashuchunkengspektrlitarqatish (ya'ni> 10 MGts) talab qilinadiganjudayuqoritarmoqlikengligiechimlariniqo'llab-quvvatlaydi.

WiMAX xizmatko'rsatuvchiprovayderlargainfrastrukturainvestitsiyalaridanvozkechmasdanmijozlarningortibborayotgantalablaritufayliyuzagakelganko'plabmuammolarnihalqilishdayordamberishimumkin, chunki u turlixiltarmoqlaro'rtasidamuammosizaloqao'rnatishgaqodir.

WiMAX, ip-protokolidan (VoIP) kechikishgasezgirbo'lganvajonli video oqimlariva Real vaqtdabo'lmaganyuklabolishlargachabo'lganilovalaruchunkengqamrovvaxizmatko'rsatishsifatiimkoniyatlarinitaqdimetishimumkin, buesaabonentlarningbarchaaloqaturlariuchunkutilganishfaoliyatinita'minlaydi.

WiMAX, ip-gaasoslangansimsizkengpolosaliulanishtexnologiyasibo'lib, uchinchiavlod (3G) global mobilvasimsizvasimlitarmoqlarigaulanishimumkin, buesa har qandayvaqtdava har qandayjoydakengpolosaliulanishuchun yagona echimningbirqismibo'lishimkoniniberadi.WiMAX turlixilkirishehtiyojlariniqondirishimumkin. Potentsialilovalarabonentlargayaqinlashish, kabellardagibo'shliqlarnito'ldirish, DSL va T1 xizmatlari, Wi-Fi vauyalialoqa transport tarmoqlari, so'nggi 100 metrgaoptiktolagakirishnicheklashvaxizmatko'rsatuvchiprovayderlargaboshqaiqtisodiyjihatdansamaralivariantnitaqdimetishuchunkengpolosaliulanishnikengaytirishnio'zichigaoladi.kengpolosalixizmatlarniqo'llab-quvvatlash.

WiMAX mavjudinfratuzilmadanfoydalanib, xarajatlarnikamaytirishvayuqorisifatli multimedia xizmatlariningbarchaturlariniqo'llab-quvvatlashuchunzarurbo'lgantarmoqlikengligibilanta'minlashuchunkengspektrlitarqatish (ya'ni> 10 MGts) talab qilinadiganjudayuqoritarmoqlikengligiechimlariniqo'llab-quvvatlaydi.

WiMAX xizmatko'rsatuvchiprovayderlargainfrastrukturainvestitsiyalaridanvozkechmasdanmijozlarningortibborayotgantalablaritufayliyuzagakelganko'plabmuammolarnihalqilishdayordamberishimumkin, chunki u turlixiltarmoqlaro'rtasidamuammosizaloqao'rnatishgaqodir.

WiMAX, ip-protokolidan (VoIP) kechikishgasezgirbo'lganvajonli video oqimlariva Real vaqtdabo'lmaganyuklabolishlargachabo'lganilovalaruchunkengqamrovvaxizmatko'rsatishsifatiimkoniyatlarinitaqdimetishimumkin, buesaabonentlarningbarchaaloqaturlariuchunkutilganishfaoliyatinita'minlaydi.

WiMAX, ip-gaasoslangansimsizkengpolosaliulanishtexnologiyasibo'lib, uchinchiavlod (3G) global mobilvasimsizvasimlitarmoqlarigaulanishimumkin, buesa har qandayvaqtdava har qandayjoydakengpolosaliulanishuchun yagona echimningbirqismibo'lishimkoniniberadi.

Natijada, WiMAX 3G deb nomlangan WiMAX va CDMA standartlariningpotentsialkombinatsiyasiorqali 4G mobiltelefonlariningevolyutsiyasidakeyingiqadamsifatidaxizmatqilishuchunmo'ljallangan.

WiMAX Goals

Standartommaviyqabulqilishuchunetarliemas. WiMAX funktsionalmoslashuvvatarqatishxarajatlarikabiamalgaoshiriladiganto'siqlarnibartarafetishuchunbirqadamoldingaqadamqo'ydi. WiMAX sinovmuvaffaqiyatlitugagandanso'ng "WiMAX Certified ™ " yorlig'ibilanmosliktestlarinianiqlashvaetkazibberuvchilartizimlarinibelgilashorqalisimsiz man sanoatiniyoqishgayordamberadi.WiMAX va Wi-Fi solishtirish
WiMAX Wi-Fi deb nomlanadigansimsizstandartgao'xshaydi, lekinjudakattamiqyosdavayuqoritezlikda. Ko'chmanchiversiyasizamonaviymobiltelefonlarkabikattamaydonlardaulangan WiMAX-niyoqishingizqurilmalarqo'llab-quvvatlaydi. Quyidagiomillarasosidauni Wi-Fi bilantaqqoslashimizmumkin.

WiMAX bu
Mikroto'lqinlikirishuchunbutundunyobo'ylabmuvofiqliknikamaytirish

WiMAX texnologiyasi: Global Tarmoqqachiqishningevolyutsiyasi
So’nggiyillardatarmoqtexnologiyalariningrivojlanishi personal kompyuterlarning yagona tarmoqqaulash, hamdaumumjahon Internet tarmog’igachiqishimkoniyatiusullarinioshiribyubordi.
Hozirgikundadeyarlibarchaturdagikompyuterlardatarmoqqaulanishyohidinternetgachqishimkoniyatimavjud. Kelinganashuhozirgikundadeyarlibarchafoydalanuvchilarfoydalanaolishimumkinbo’lgantarmoqqaulanishusullarinibirozko’ribchiqamiz.

1. Dial-Up. Telefonliniyasiorqalikommutatsiyalanganulanish. Ushbutexnologiyaulanishdagioddiyliksababliyaratilganidanbuyonishlatilibkelinmoqda. Ikki modem bir-biribilantelefonliniyasiniishlatganholdaaloqao’rnatadi. Oddiyholdaulanishbirga-bir amalgam oshiriladihamdama’lumotuzatishuchunbarchamavjudovozdiapazonichastotasidanfoydalanadi. Lekinushbutexnologiyaningko’pginakamchiliklarimavjud. Masalan: ma’lumotuzatishdagi past tezlik, tashqita’sirtufayliyuborilayotganpaketlarningqismiyo’qolishextimoli, ulanishninguzilibqolishextimolihamdaulanishdavridatelefonliniyasiningbutunlay band bo’lishi.
2. Kengpolosalima’lumotuzatishtexnologiyasixDSL. Ushbutexnologiyastatsionarobyektlaruchunjuda ham maqbuldir. Mavjudtelefontarmog’idanfoydalanganholdabemalolushbutexnologiyaorqaliyuqoritezlikkaegabo’lishmumkin, Lekinliniyalarmavjudbo’lmasachi? Yangiliniyasinifoydalanuvchimanziligachaolibborish, juda ham qimmatgatushishianiq. Uningustigaushbutexnologiyani har biryangifoydalanuvchigao’rnatishuchun ham foydalanuvchi ham uzatuvchiliniyasitomondama’lumo’rnatishvatuzatishlar amalgam oshirilishilozim.
3. Ethernet texnologiyasi. Local tarmoqtexnologiyasiningengkengtarqalganturibo’lib, 10 Mbit/s, 100 Mbit/s (Fast Ethernet), 1 Gbit/s hattoki 10 Gbit/s tezlikbilanulanibturishimkoniyatigaegadir. Ethernet ningyutug’Itarmoqstrukturasitanlanishidagiqulayligidir. Ammo ushbutexnologiyakamchiligi, buuningma’lummasofadaginaishlayolishidir. Agardavitaya para kabelinioladiganbo’lsak, u holdatarmoqmasofasi 100 metrdanoshmasligianiq. Uzaytirishuchunesa har 100 metrdaqurilmaqo’yishgato’g’rikeladiyokioptiktoladanfoydalanishzarur. Lekinqo’shnibinolarni 1 tarmoqdajamlashuchunbujudaqiyinhamdaqimmatgatushishimumkin.
4. Wi-Fi texnologiyasiorqalima’lumotuzatish. Ushbutexnologiya Wi-Fi (802.11a/b/g/n standartida) ishlab, binoichida 45 metruzoqlikda, 100 metrochiqjoydabemalolkattatezlikdastabiltarmoqqaulanishimkoniniberadi. Lekinkattahududdasifatlitezliknita’minlashuchunesajuda ham ko’p Wi-Fi nuqtalario’rnatilishilozimbo’ladi. Bu esatexnologiyagabo’lganharajatnioshishigaolibkeladi. Muammolardanyanabirishuki, abonent, yanifoydalanuvchinibirnuqtadanikkinchinuqtagako’chganida, ma’lumotalmashinishhamdaulanishdato’xtovlarvujudgakelishidir.
Yuqoridako’ribchiqilgantarmoqtexnologiyalaribugungikundaqo’yilayotganyuqorio’tkazuvchanlik, ishonchlilikhamdamobillikdarajalarinio’zidaqizmanyohudto’liqaksettiraolganibilan, narhbo’yichabugungioperatorlargato’g’rikelmaydi. Aynanushbumuammonisimsiztexnologiyaningyangiavlodibo’lmish IEEE 802.16 standartli WiMAX (Worldwide Interoperability for Microwave Access) texnologiyasihalqilishimumkin.
WiMAX texnologiyasi: WiMAX maqsadi, vazifasihamdaimkoniyati.
WiMAX texnologiyasinirivojihamdako’tarilishiuchun 1999 yili IEEE 802.16 bazasiqoshida WiMAX-forum tashkilqilinganedi. Forumga Nokia, Harris Corporation, Ensemble, CrosspanhamdaApertokabimashhurkompaniyalarqo’shilishgan. 2005 yil may oyigakelibushbuforumda 230dan ortiqqatnashchilarnibirlashtirgan. O’shayiliyoq WSIS (World Summit on Information Society) tomonidan WiMAX texnologiyasigaquyidagimaqsadvavazifalarniqo’ygan.

1. WiMAX yordamidakichikqishloqlar, uzoqregionlarda information hamdakommunikatsiontexnologiyalarnirivojlantirish (ko’pginachekkahududlardatelefonhamdakabeltarmoqlarningumumanmavjudemasliginihisobgaolganholda).
2. WiMAX yordamidayershariningyarimaholisini information hamdakommunikatsiontexnologiyalargayo’lniochish.
WiMAX texnologiyasiishlashprinsiplari: WiMAX sistemasiikkiasosiyqismdaniborat.
1. WiMAX bazastansiyasi (yuqoriqavatlibinolaryohudmaxsusustingao’rnatilishimumkin).
2. WiMAX qabulqilgich (qabulqilgichli antenna, PC card yokitashqikartalar form faktoriasosida).
Bazastansiyahamdafoydalanuvchiqabulqilgichqurilmasioralig’idagibog’lanish past chastotali diapason (2-11GHz) orqali amalgam oshiriladi. Bundaybog’lanishengyaxshisharoitlarda 20 Mb/s tezlikdama’lumotuzatishgaimkonberadivato’g’ridan-to’g’ri signal ko’rishni talab etmaydi.
Shuniyoddatutishlozimki, WiMAX texnologiyasinafaqat “so’nggimilya”, balki regional tarmoqlar (ofishamdarayonlar)nibirbiribilanbog’lashdabemalolqo’llashmumkin.
Qo’shnibazastansiyalaribilanOYCh (o’tayuqorichastota 10-66 GHz) to’g’ridan-to’g’riradioaloqarejimidadoimiybog’lanisho’rnatiladi. Bundaybog’lanishlar 120 Mb/s tezlikdama’lumotalmashishimkoniniberadi. Albattabazastansiyalariningto’g’ridanto’g’riko’rishorqaliginabirbiribilanma’lumotalmashinishibu WiMAX ning minus tomoni. Lekinyuqoriqavatlibinolarda joy olganbazastansiyalariganima ham yuqoridabir-biribilanbog’lanishgaoradato’siqbo’laolardi.
Har birbazastansiyasiyuqoripolosalitezkorbog’lanishorqali (T3 va shunga o’xshash) provayderbilandoimiybog’lanibturadi. Bu bilanyuklanmaniuyalialoqatopologiyasiasosidatengbazastansiyalarigataqsimlashmumkin.
IEEE 802.16 tarmog’istrukturasiodatiymobilaloqatarmog’igao’xshabketadi. Bu yerda ham bazastansiyalari 50 Km radiusdahizmatko’rsataoladi.
WiMAX texnologiyasi: WiMAX ningishlashrejimlari.
WiMAX da quyidagirejimlarmavjud.
Fixed WiMAX – fiksatsiyalanganaloqa
Nomadic WiMAX – seanslialoqa
Portable WiMAX – siljishrejimidagialoqa
Mobile WiMAX – mobilaloqa.
Fixed WiMAX fiksatsiyalanganaloqa 10-66 GHz chastotadiapazoniniishlatadi. Ushbuchastotali diapason kuchliso’nishtufayliuzatuvchihamdaqabulqilgichlarningto’g’ridanto’g’ribirbirigako’rishorqali signal uzatishni talab etadi. Boshqatomondanesaushbuchastotalidiapazonradioaloqadagiengasosiymuammobo’lmishsignalningko’pnurlitarqalishinioldinioladiva signal uzatishtezligini 120 Mb/s gachako’tarilishigaolibkeladi.
Nomadic WiMAX. Seanslialoqaorqalifoydalanuvchibemaloljoydanjoygako’chibyurishihamdaaloqaninguzilganjoyidanulanib, foydalanishdadavometishimumkin. Ushburejimasosan portative qurilmalaruchunkengqo’llaniladi.
Portable WiMAX. Portable rejimidafoydalanuvchiningbazastansiyalararoaloqaniuzmaganholdaavtomatikravishdaulanishiimkonimavjud. Lekinushburejimdafoydalanuvchiningjoydan-joygako’chishtezligi 40 km/soat dan oshmasligilozim. To’g’ri, ushburejimdanshaxardafoydalanishmumkin, lekinavtomobillardafoydalanishbirozmuammonitug’diradi.
Mobile WiMAX. 802.16e-2005 standartidaishlabchiqilganbo’lib, foydalanuvchiningjoydan-joygako’chibyurishtezliginimaksimal 120 km/soatgachabo’lgandasifatlialoqanitaminlayoladi. Mobile rejimningyutuqlariniquyidagikeltirilganlarorqalisanabo’tishimizmumkin.
1. Ko’pnurli signal tarqalishihamdashaxsiyxalaqitlargabardoshliligi.
2. Kanalningyuqorio’tkazuvchanligi.
3. Time Division Duplex (TDD) texnologiyasiyordamidaassimetriktraffikniqaytaishlab, kanallarningestafetashaklidagisessiyasiorqaliantenalarningboshqaruviniosonlashtiradi.
4. Hybrid-Automatic Repeat Reqest (H-ARQ) texnologiyasiesafoydalanuvchiningtezkorjoydan-joygako’chishidagialoqanistabilliginitamillabberadi.
5. Yuklanmaningkattaligida ham foydalanuvchiqurilmasidankanalningyuqoritezlikdanengmaksimaldarajadafoydalanaolishi.
6. Kutishrejimidaenergiyaning minimal darajadagisarfharajati
7. Network-Optimized Hard Handoff (HHO) texnologiyasikanaldankanalgaulanishdagivaqtni 50 millisekundvaundankamvaqtnitashkiletishida.
8. Multicast and Broadcast Service (MBS) texnologiyasi DVB-H, MediaFLOhamda 3GPP E-UTRA fuksiyalarinio’zidajamlagani.
9. Smart Antenna texnologiyasikanallararosessiyalarningulanishidasubkanallarhamdaestafetashaklidagiyuborishnita’minlaydi.
10. Fractional Frequency Reuse texnologiyasikanallarningqaytaishlashidagi minimal yo’qotishlarniboshqaraolishnita’minlaydi.
Wi-Fi tushunchasihaqidaumumiyma’lumot
Wi-Fi tushunchasiancharivojlanibketdi, buhaqida har xilfikrlar, tortishuvlarbo'ldivabo'lmoqda. Ba'zilarbuterminninoto'g'ritushunishiyokinoto'g'rijoydaishlatilishinisiz ham sezganbo'lsangizkerak. Balkisizbutushunchanibilarsiz, shundaybo'lsa ham maqolanierinmayo'qibchiqingbalki, qandaydiryengilikolarsiz. Maqolada, Wi-Fi tushunchasiniasosiniyaxshilabtushuntiribyozaman, chuqurroqkeyingimaqolalardaberibboraman.
Bu tushuncha internet tushunchasibilansinonimbo'laolmaydi. Bu birtexnologiya, ya'nisimsizaloqao'rnatishtexnologiyasibo'lib, internet, tarmoqqurishuchunvositahisoblanadi.

WiFi(vayfay deb o'qiladi) dastlab «Wireless Fidelity» ya'ni, «simsizaniqlik» deb yuritilgan, hozirdabutermino'rniga, oddiyWiFi deb yuritilishodattusigakirgan, texnologiyayaqinkunlardaommalashganbo'lishigaqaramasdan, uningtarixi 1991 yilgataqaladi. Bu simsizaloqao'rnatishtexnologiyasibo'lib, IEE802.11 standartiasosidaishlaydi. Shu standartgato'g'rikeluvchiqurilamalarWIFitexnologiyasibilanishlayoladi.
Simsizaloqatexnologiyasibo'lganidankeyin, ma'lumbirtashuvchisigaegabo'lishikerak, butashuvchi chastota deb yuritiladi, chastotaorqali har xilsignallaruzatiladivaqabulqilinadi. Signallarningbirbirigahalaqitbermasligiuchun, umumiystandartbo'lib, bustandartdaqaysi signal qaysichastotadauzatilib, qabulqilinishibelgilabqo'yilgan. Wi-Fi texnologiyasiorqaliuzatiladigansignallar, o'rtacha 2.4 GGtschastotadauzatiladi.
Wi-Fi texnologiyasiishlatishuchun, uzatuvchivaqabulqiluvchiqurilmakerakbo'ladi. Bularo'rtacha 2.4 Ggschastotadagisignallarniqabulqilib, uzatadi. Bu yerdantexnologiyaningdastlabkikamchiligipaydobo'ladi, ya'nibuchastotadaboshqaqurilamalar ham ishlaydi(bluetooth), demakbir-birigabirozhalaqitberishimumkin.
Wi-Fi uzatuvchisifatida Wi-Fi routerdanfoydalaniladi, bunday router chiqaradiganfirmalarsoniyetarlicha, misoluchun TP-LINK, D-LINK, ASUS, Linksys, ZyXEL… .

Routerdanchiqqansignalniqabulqilishuchun, qabulqilgichkerakbo'ladi, buqabulqilgichzamonaviytelefonlarichida, noutbuk, netbukichlaridajoylashganbo'ladi, yokibo'lmasa, alohidajihozsifatida ham bo'ladi. Odattastatsionarkompyuterlardaqabulqilgichqurilmabo'lmaydi, ya'ni Wi-Fi router orqalijo'natilgansignallarniqabulqilaolmaydi, bumuammoniyechishuchun USB, PCI portlargaulanadigan Wi-Fi signallarniqabulqiluvchi, IEE802.11 standartiasosidaishlaydiganjihozlarulanadi.

Umumiyoladiganbo'lsak, Wi-Fi texnologiyasini, bittauzatuvchiqurilma, atrofidabirnechaqabulqiluvchiqurilmashaklidatasavvurqilishmumkin.

Uzatuvchivaqabulqiuvchibo'lgandanso'ng, butexnologiyaniinternetgachiqish, lokaltarmoqqurishmaqsadlaridaishlatishmumkin. Ba'zilar Wi-Fi texnologiyasiasosidatarmoqqurib, o'yinlar ham o'ynashadi, demak, WiFidegandafaqat internet tushunilmasekan. Bu birtexnologiya, butexnologiyaorqali har xilishlarniamalgaoshirishmumkinekan, shulardanbiriinternetgachiqish.
IEE802.11 standartining ham birnechaturimavjud. Bular:
IEE802.11a;
IEE802.11b;
IEE802.11g;
IEE802.11n.
Bularningfarqi signal uzatishtezligivauzoqligidadir. Shuni ham esdasaqlashlozim, qanchatezlikkattabo'lsa, masofaqisqaradi, fizikafanidaneslatma.

Ko'pkafe, restoran, kattabinolar, do'konlarda Wi-Fi texnologiyasiningemblemasiniko'rishingizmumkin.

Bu degani, shukafeda Wi-Fi asosidaishlaydigan internet mavjuddeganidir, ya'niqabulqilguvchi router mavjud, qabulqilgichbo'lsa bas. Shuni ham hisobgaolishlozimki, Wi-Fi routergaulanishparollanganbo'lishi ham mumkin, budeganisizningqabulqiluvchiqurilmangiz, uzatuvchiqurilmagaulanaolmaydi(agar parolnibilmasangiz).

XULOSA
Xulosaqilibshunita’kidlashkerakki, simsizaloqatexnologiyasirivojlanishinatijasidaqimmatbo’lgansimlivasun’iyyo’ldoshlialoqatizimlaridankamfoydalanilib, iqtisodiyjihatdantejamkorlikkaerishishmumkin. Bundaytexnologiyalarniqo’llashorqalifoydalanuvchimobilvastatsionarholatda, ixtiyoriygeografikmuhitda ham aloqaalmashinuvinivaboshqaaloqaxizmatlaridansamarali foydalanaoladivavaqtdan ham, iqtisodiyjihatdanyutuqqaerishiladi. Shularnie’tiborgaolib, biz ham Wi-Fi, WiMaxva Wi-Bro texnologiyalariningochilmaganqirralarinio’rganish, ularniqo’llashchoralarinitopish, parametrlarinioptimallashtirishvayangiko’rinishdagitarmoqtopologiyalariniloyihalashtirisholdimizgaqo’yilgandolzarbvamuhimmasaladir.hozirda WiMAX texnologiyasiyeryuzasining oz bo’lsadaba’zibirshaxarlardaishlatilmoqdahamdasinovdano’tkazilmoqda. BizningO’zbekistonimizdaesaushbutexnologiyadahizmatko’rsatishuchunhozircha MTS (ИП UZDUNROBITA) litsenziyagaega. Balkitezoradaushbualoqaoperatoritomonidanfoydalanuvchilargayuqoritezlikdagistabilinternetnitaqdimetar. Bunivaqtko’rsatadi…

Foydalanilanadabiyotlar:

1. 
   https://uz.wikipedia.org/wiki/WiMAX;
   
2. 
   http://uz.infocom.uz/2008/05/10/wimax-texnologiyasi-hozirgi-kunda/;
   
3. 
   https://hozir.org/wimax-texnologiyasi-global-tarmoqqa-chiqishning-evolyutsiyasi.html;
   
4. 
   https://www.texnoman.uz/post/wifi-tushunchasi-haqida-umumiy-malumot.html;
   
5. 
   https://coderlessons.com/tutorials/telekom/uznaite-wimax/wimax-kratkoe-rukovodstvo.