Individual loyiha II

II. BOB PHP VA SQL YORDAMIDA VEB ILOVAMIZ SAYTINI
YARATISH
2.1 PHP va SQL bog‘liqligi va SQL ma’lumotlar bazasini boshqarish
tizimi
PHP tili turli ma’lumotlar bazasi bilan bog’lana oladi, bu esa uning
yo‘tuklaridan biri hisoblanadi. Bu bo‘limda SQL ma’lumotlar bazasi haqida so‘z
boradi. Gap shundaki SQL keng tarqalgan bepul ma’lumotlar bazasibo‘lib, u PHP
– senariylar yaratishda qo‘llaniladi. SQL dastur interfeysi SQL tili buyruqlaridan
foydalaniladi. Har bir ma’lumotlar bazasi o‘zining dasturiga ega bo‘lgani kabi
SQL ham dastur interfeysiga ega. SQL dasturi o‘rnatilgandan so‘ng mysql.exe
fayli yordamida konsol oynali dastur ishga tushadi. Bazadan ma’lumotlarga
murojat umumiy protsedurasini keltiraiz.
MBBT() ga bog‘lanish
SQL() buyruqlari MBBT()
tizimidan chiqish
?>
SQL - bu eng mashhur va juda ko‘p foydalaniladigan ma’lumotlar
bazasini boshqarish tizimi(MBBT) hisoblanadi. Bu tizim juda katta ma’lumotlar
bilan ishlash uchun yaratilmagan, aksincha biroz kichik hajmdagi bazalar bilan
katta tezlikda ishlash uchun yaratilgan. Uning asosiy ishlash doirasi, saytlar
hisoblanadi. Hozirgi kunda juda ko‘p sayt va bloklarning ma’lumotlari aynan shu
MBBT saqlanadi. Ho‘sh, saytlarning nimalari bazada saqlanishi mumkin? Dastlab,
ma’lumotlar saqlash uchun dasturchilar fayllardan foydalanishgan, ya’ni fayl
ochilib kerakli ma’lumotlar u yerga saqlanib, kerakli paytda chaqirib ishlatilgan.
Keyinchalik fayllardan voz kechilib(noqulayliklar yuzaga kelgan, ya’ni faylni
ochish, o‘qish, yopish, ko‘p vaqtni olib qo‘ygan, u yerdan qidirish, xullas juda
ko‘p),
ma’lumotlar
bazasiga
o‘tilgan.
Bazada
saytdagi
maqolalar, sayt foydalanuvchilari haqidagi ma’lumotlar, sayt kontentlari,

---

14
qoldirilgan kommentariyalar, savol-javoblar, hisoblagich natijalari va shunga
o‘xshash juda ko‘p ma’lumotlar saqlanadi. SQL shunday ma’lumotlarni o‘zida
saqlaydi.
SQL - juda katta tezlikda ishlovchi va qulay hisoblanadi. Bu tizimda ishlash
juda sodda va uni o‘rganish qiyinchilik tug‘dirmaydi. SQL tizimi kompaniyasi
tomonidan, ma’lumotlarni tez qayta ishlash uchun korxona miqyosidaishlatishga
yaratilgan. Keyinchalik ommalashib, saytlarning asosiy bazasi sifatida yoyildi.
So‘rovlar SQL tili orqali amalga oshiriladi. Bu MBBT relyatsion ma’lumotlar
baza hisoblanadi. Bu degani baza jadvallar, jadvallar esa ustunlardan tashkil
topgandir. SQL MBBTi 2 xil turdagi litsenziyaga ega. Birinchisi tekin, ya’ni
SQLni ko‘chirib olish va ishlatish hech qanday harajat talab qilmaydi va
GPL(GNU Public Licenseb, GNU) litsenziyasiga asoslanadi. Ikkinchi turi, GPL
shartiga ko‘ra, agar siz SQL kodlarini biror dasturingizda ishlatsangiz, bu
dasturingiz ham GPL(tekin) bo‘lishi kerak. Bu esa dasturchiga to‘g‘ri kelmaydi.
Shuning uchun, bu dasturingizni pullik qilishingiz uchun SQL pullik litsenziyasini
sotib olishingiz kerak.
SQL [-h tugun] [-u foydalanuvchi_nomi] [ma’lumotlar_bazasi_nomi]
Kvadrat qavslar ularning qo‘yilishi muhim emasligini bildiradi. Tugun – buSQL
ishlab turgan kompyuter nomi. Agar bu parametr ko‘rsatilmagan bo‘lsa, u holda
SQL lokal kompyuterda ishlab bo‘lsa, u holda kompyuter yuklanganda
ro‘yxatdan utgan foydalanuvchi ishlatayotganligi tushuniladi. Agar ma’lumotlar
bazasi nomi ko‘rsatilmasa, SQL mavjud bazasi ishlab turganligini bildiradi.
parametri faqatgina SQL ishlash uchun parol suragan takdirdagina ko‘rsatiladi.
Agar mavjud bo‘lgan ma’lumotlar bazasiga bog‘lanish uchun USE
buyrug‘idan foydalaniladi. Masalan cars bazasiga bog’lanish uchun USE cars;
buyrug’i ishlatiladi. Shundan so‘ng ekranda baza tanlanganligi haqidagi xabar
chiqadi:

---

15
Database changed
Agar ro‘yxatdan o‘tish paytida baza MySQL serverida baza tanlanmagan bo‘lsa
va USE buyrug’idan oldin boshqa buyruqlar ishlatilgan bo‘lsa, u holda quyidagi
xatolik ekranda paydo bo‘ladi.
ERROR 1046:p No Database Selected
Ma’lumotlar bazasini bilan ishlashdan oldin ma’lumotlar bazasini o‘zini yaratish
va undan so‘ng jadvallar yaratish mumkin. Ma’lumotlar bazasini yaratish uchun
SQL buyrug’i CREATE DATBASE buyrug’idan foydalanish mumkin.
CREATE DATBASE cars;
SQL bu surovni Qayta ishlagandan so‘ng quyidagi xabarni chiqaradi.
Query Ok, 1 row affected (0.07 sec)
Jadval yaratish uchun SQL tilining CREATE TABLE buyrug‘idan
foydalaniladi. Masalan quyidagicha
CREATE TABLE Equipment
(Equip_ID INT UNSIGNED NOT NULL AUTO INCREMENT PRIMARY KEY,
Equip INT UNSIGNED);