Индекслар

4. БАЗИСЛИ ВА ЗАНЖИРСИМОН ИНДЕКСЛАР

• Индивидуал индекслар тизими

Индивидуал индекс номи	Индекслар тизими
	Базисли	занжирсимон
Физик ҳажм индекси
Баҳо индекси

4. БАЗИСЛИ ВА ЗАНЖИРСИМОН ИНДЕКСЛАР

• Агрегат индекслар тизими

Индивидуал индекс номи	Индекслар тизими
	Базисли	занжирсимон
Қиймат индекси
Физик ҳажм индекси
Баҳо индекси

5. ҲУДУДИЙ ИНДЕКСЛАР ВА УЛАРНИНГ ҚЎЛЛАНИЛИШИ

• Мураккаб иқтисодий ҳодисаларнинг ҳудуд (корхона, ташкилот, туман, вилоят)лар бўйича нисбати статистикада ҳудудий индекслар деб юритилади. Алоҳида ҳудудий индекслар таққослаш нисбий миқдорларига ўхшаш бўлиб, муайян кўрсаткичнинг вақт бўйича ўзгаришини эмас балки ҳудудлар бўйича нисбатини тавсифлайди.

Индекс тури	Ҳудуд		Алоҳида ҳудудий индекслар
	А	Б
Баҳо индекси	РА	РБ
Таннарх индекси	СА	СБ
Вақт сарфи индекси	tA	tБ
Меҳнат унумдорлиги индекси	VA	VБ

• АЛОҲИДА ҲУДУДИЙ ИНДЕКСЛАРНИ
• ҲИСОБЛАШ ТАРТИБИ

5. ҲУДУДИЙ ИНДЕКСЛАР ВА УЛАРНИНГ ҚЎЛЛАНИЛИШИ

• Агрегат ҳудудий индексларни ҳисоблаш жараёнида вазн масаласини аниқлашда муаммо мавжуд. Бу ерда таққослаш базаси ва вазн қилиб қайси бир ҳудудни олиш тўғрилигини ҳал қилиш мураккаб иш ҳисобланади. Бу муаммо, биринчи навбатда кузатиш олдига қўйилган мақсад ва вазифаларга қараб ечилади.

6. ИҚТИСОДИЙ ТАҲЛИЛЛАРДА ИНДЕКСЛАРДАН ФОЙДАЛАНИШ.

• Бозор иқтисодиётида баҳо индексларини ҳисоблаш муҳим аҳамиятга эга. Баҳо индекси истеъмол нархлари динамикасини баҳолаш учун хизмат қилади. Бундан ташқари баҳо индекси макроиқтисодий тадқиқотларда инфляция даражасини аниқлаш, минимал иш ҳақини белгилаш, солиқ ставкаларини ўрнатиш каби вазифаларни ҳам бажаради.

6. ИҚТИСОДИЙ ТАҲЛИЛЛАРДА ИНДЕКСЛАРДАН ФОЙДАЛАНИШ.

• Умуман, баҳо индекслари қуйидаги икки вазифани ҳал этишда жуда зарур:
• иқтисодиётда инфляция жараёнлари динамикасини акс эттириш;
• макроиқтисодий кўрсаткичларни жорий баҳолардан таққослама баҳоларга қайта баҳолаш.
• Мазкур вазифаларни ҳал этишда қуйидаги икки турдаги индекслардан фойдаланилади:
• истеъмол нархлари индекси;
• индекс дефлятор.

СЕМИНАР САВОЛЛАРИ

• 1. Индекс нима индекс усули ёрдамида қандай масалалар ҳал этилади?
• 2. Индивидуал индекслар билан нисбий миқдорлар орасида фарқ борми?
• 3. Агрегат индексларда вазн масаласи қандай ҳал этилади?
• 4. Ўртача индекслар қандай ҳисобланади ва қайси ҳолларда қўлланилади?

• 5. Бир турдаги маҳсулотлар ишлаб чиқарувчи корхоналар бўйича қуйидаги маълумотлар берилган:

Корхона	Базис даври		Ҳисобот даври
	И/ч маҳс, минг дона	Бир бирлик товар таннархи, сўм.	И/ч маҳс, минг дона.	Бир бирлик товар таннархи, сўм.
№1	75	30,0	58	30,2
№2	375	26,5	495	26,1

• Жадвал маълумотлари асосида:
• а. Ҳар бир корхона бўйича маҳсулотларнинг индивидуал таннарх индексини ҳисобланг;
• б. Иккала корхона бўйича таннархнинг агрегат индексини ҳисобланг.