|
Имиж тушунаси.
Имижеология – фан сифатида.
Имижнинг асосий функциялари.
Ташкилот имижини яратиш усуллари
Жамоатчилик билан алоқалар жараёнида “Имиж” тушунчаси алоҳида ўрин тутади. Манбаларда қайд этилишича, тадбиркорлик фаолияти билан шуғулланган иқтисодчилар фаолиятида имиж яратиш зарурати пайдо бўлган ва шу тариқа XX аср 60 йилларида америкалик иқтисодчи Болдуинг “Имиж” сўзини муомалага киритгани, у ишбилармонликда муваффақият қозонишда фойдали восита эканини исботлаб берган экан.
Ўзбекистон Миллий энциклопедияси 4-томи 129-бетида шундай ёзилган: ИМИЖ (инглизча image, лотинча imago – тимсол, кўриниш) – шахс, ҳодиса, нарсанинг оммалаштириш, реклама қилиш ва ҳ.к. мақсадларда одамларга ҳиссий-руҳий таъсир кўрсатишни кўзлаб шакллантириладиган қиёфаси; тарғиб қилиш воситаларидан бири. (Масалан, сиёсий арбоб имижи)1.
Кейинчалик янгидан вужудга келаётган сиёсатшунослик соҳаси вакиллари томонидан “Имиж” фавқулодда ҳодиса сифатида алоҳида эътиборга олинади, улар бу ҳодисада ўз фаолиятларининг муҳим йўналишини кўришади. Сиёсатшунослар шу ҳодисанинг амалий аҳамияти илмий-амалий асослаб берилган Никколо Макиавеллининг “Подшоҳ” ҳамда Г.Лебоннинг “Социализм психологияси” асарларини яхши билишади. Макиавелли, давлат кишиси (раҳбари) учун тегишли “юз, қиёфа” нақадар муҳимлигини асослаб берган бўлса, Лебон Имиж яратишни “шахсий жозиба” самараси ўлароқ сиёсий муваффақиятга эришиш воситаси сифатида таърифлайди.
Имиж яратишнинг психологик асосини таърифлаб бериш ижтимоий ва сиёсий психологиянинг объекти ва предмети бўлиб қолди. Ташқи тимсолни, қиёфани ижтимоий идрок қилиш ва субъектив англаш жараёни қонунларига оид билимларни эгаллаган ҳолда, улар бу муаммога назарий-амалий таъриф беришди.
Аниқликнинг “кўз билан кузатиш самараси” кўплаб тадқиқотларнинг предмети ҳисобланади. Гиппократ ушбу муаммо хусусида фикр юритар экан, одамларнинг темпераментини аниқлашда уларнинг юз ифодасидан фойдаланишни тавсия қилади2.
Мутахассислар фикрича, ҳозирги даврда ишбилармонлик ва сиёсий фаолият билан шуғулланаётган кишилар учун имиж яратиб бориш заруратга айланиб қолди.
Сайловолди компаниялари даврида сиёсий партиялар ўз номзодларининг имижини яратиш масаласига алоҳида эътибор билан қарашини изоҳлашга ҳожат йўқ.
Жамиятда ҳар бир ташкилот имижини яратиб бориш мақсадга мувофиқ эканлигини барча мутахассислар эътироф этишади.
Имижга бўлган бундай талаб эса янги касбга – Имижмейкерликка асос солди. Бу касб эгаси шахсларнинг, ишбилармон ва сиёсий доираларнинг, кучларнинг (масалан, сиёсий партиялар, жамоат ташкилотлари ва бошқалар) имижини яратиш билан шуғулланади3.
Имиж борасидаги тадқиқотлар, илмий изланишлар – Имижеология фанини вужудга келтирди. Бу фан орқали имиж сирларини назарий жиҳатдан ўрганиш ва амалиётга татбиқ этиш мумкин.
Мутахассислар фикрича, имиж инсон руҳиятининг қуйи қатламларида пайдо бўлади. Шу боис ҳам у одамларнинг идрок қилиши учун қулай ҳамда улар онгида муҳим жой олгандир.
Имиж ҳақида аниқ бир психологик маҳсулот сифатида гапирганда эса у ижтимоий кўрсатма, урф бўлган тимсол тарзида намоён бўлади. Унинг инсон руҳиятининг санаб ўтилган барча сфераларида бир вақтда пайдо бўлиши ҳам ҳеч гап эмас.
Чет тилидан таржима қилинадиган бирорта тушунчанинг изоҳи ҳар доим ҳам одамлар учун бирдек маъқул ва қўлланишга лойиқ бўлавермаслиги мумкин. Масалан, юнон тилидан таржимада мактаб сўзи “қувонч уйи” деган маъно англатар экан. Аммо барча ўқитувчи ва ўқувчилар бу сўзга нисбатан айнан мана шу маънони қабул қилмайди. Имиж тушунчаси семантикасини тушунтиришда ҳам шу нарсани эътиборга олиш лозим. Агар Владимир Далнинг “Изоҳли луғат”ига мурожаат этадиган бўлсак, тимсол тушунчаси билан бирга қиёфа тушунчаси ҳам келтирилади: “физиономия, ташқи қиёфа ва юз ифодаси, юз тузилиши”. Бундан кўринадики, тимсолнинг қиёфа шаклидаги изоҳи хорижий кўришидан анча кенг қамровли экан.
Буюк санъаткор Ф.Шаляпин шундай ёзади: “ташқи қиёфа деганда фақат юз кўринишини, соч рангини ва шу кабиларнигина эмас, балки кишининг юриш, эшитиш, гапириш, кулиш, йиғлаш каби хислатларини ҳам тушунаман”. У ўз фикрида давом этиб: “агар кишининг ички олами яхши англаб етилса, унинг ташқи қиёфасини ҳам тўғри билиб олиш қийин эмас”, деб таъкидлайди4.
Имижеология – замонавий инсоншунослик ҳам ҳисобланади. Имиж яратиш технологиялари инсоншунослик тушунчаси билан чамбарчас боғлиқ. Имижеологиянинг асосий мақсади – қандай қилиб жозибали имиж яратиш мумкинлигини, ҳаётда биз дуч келадиган вазиятларга қараб муносиб хатти-ҳаракатлар моделини тўғри қуришни илмий асослаб беришдан иборатдир.
Do'stlaringiz bilan baham: |
