Ilmiy texnika taraqqiyoti va uni boshqarish Reja: I. Kirish II

1.1. Moddiy-texnika resurslari haqida tushuncha, ularning ahamiyati, xususiyatlari va turkumlashtirilishi
Xoʻjalik faoliyatining zarur elementi sifatida moddiy-texnika resurslari muhim ahamiyatga ega. Moddiy-texnika resurslari tarkibiga ko‘p turdagi unsurlar kiritiladi: ishlab chiqarishning moddiy vositalari bo‘lmish binolar, inshootlar, mashinalar, urug‘liklar, o‘g ‘itlar, qurilish materiallari va yoqilg‘i kiradi. Moddiy-texnika resurslarisiz qishloq x o ‘jalik mahsulotlari (tovar va xizmatlari) ishlab chiqarishni tashkil etib bo‘lmaydi. Qishloq xo’jaligida moddiy-texnika resurslari va boshqa turdagi resurslar o ‘rtasida juda kata bog‘lanish mavjudki, bu bog‘lanish bevosita ishlab chiqarishga ta’sir qiladi. Masalan, ishlab chiqarishda bir turdagi moddiy-texnika vositalaridan (yem-xashak, o‘g‘itlar,qurilish materiallari va hokazo) foydalanish moddiy biologik resurslar (mahsuldor chorva va parranda, baliq, suv, o ‘tlar, o‘simliklar va hokazo) bilan birgalikda mahsulotning moddiy asosini tashkil etadi. Boshqa turdagi moddiy-texnika resurslari (ish qurollari, mashinalar, texnologik uskunalar, yoqilg‘i moylash materiallari, veterinary preparatlar, o ‘sim1iklami himoyalash vositalari, xo‘jalik asbob-uskunalari va hokazo) esa tayyor mahsulotni shakllantirishda faol ravishda ishtirok ekan, awlo resurslardan yuqori saviyada va tejamli foydalanish kerak. etadi. Moddiy-texnika resurslarining yana bir qismi (energitik mashina, uzatish uskunalari, transport vositalari, ishlab chiqarish bino va inshootlari va hokazo) ishlab chiqarish jarayonining umumiy shart-sharoitlarini ta’minlaydi. Yana bir qismi esa xo'jalik yuritishdagi shartsharoitlami ta‘minlab beradi. Bular umumxo‘jalik xizmatlari uchun uskunalar va binolar, ta‘mirlash ustaxonalari, omborxonalar va hokazo. Shu bilan birga, qishloq xo'jaligi iqtisodiyotining ba‘zi bir tarmoqlarida (chorvachilik, o ‘simlikchilik, o ‘rmonchilik, baliqchilik va boshqalar) moddiy-texnika resurslarining bevosita yordami bilan mahsulot ishlab chiqarishning tabiiy-biologik jarayonlari amalga oshiriladi. Ba‘zi tarmoqdarda esa (ovchilik, suv resurslarini qayta tiklash, sanoat va hokazo) chet mamlakatlarda inson qatnashmay turib, moddiy-texnika resurslari yordamida ishlab chiqarish amalga oshiriladi, ya’ni avtomatlashtirish, mexanizatsiyalash orqali moddiy-texnika resurslarining o‘zi ishlab chiqarishni amalga oshiradi. Albatta, qishloq joylarida ishlab chiqarishni malakali ishchi kuchisiz, yer-suv, biologik va mineral resurslarsiz, umuman tabiiy resurslarsiz amalga oshirib bo‘lmaydi. Moddiy-texnika resurslariga ega b o‘lish uchun esa kimyoviy resurslar zarur boMadi. Yeming cheklanganligi va biologik resurslarning muhim xususiyatlari. Ishlab chiqarishga yo‘naltirilgan moddiy-texnika resurslarining muhim xususiyatlari ishlab chiqarishga yo‘naltirilgan moddiy-texnika , shuningdek ishlab chiqarish texnologiyasining sifati va m iqdoriga, ulaming o ‘zaro birikib ishlashlariga bo‘lgan talablarini yanada kuchaytiradi. Maqsad-mahsulotni sifatli qilib, xarajatlami kamaytirishьModdiy-texnika resurslariga bino-inshoodaming ichida joylashgan barcha mashina, transport vositalari, materiallar bilan birga ekin uchun urug‘liklar, ko‘p yillik o'simlik va daraxtlar, ko‘chatlar, o ‘rmon, suv omborlari va hokazolar ham kiritiladi. Shuningdek, ishlab chiqarish - texnik potentsial degan tushuncha mavjudki, u qishloq x o ‘jaligida istiqbolda ishlab chiqarishni rivojlantirish uchun mavjud bo’lgan va yaratilajak moddiy-texnika resurslarining baholanishi, boshqa resurslar bilan b o ‘lgan munosabatlar, ishlab chiqarishdagi kuch quwati va boshqa xususiyatlari bilan xarakterlanadi. Moddiy-texnika resurslarining muhim ahamiyatga ega ekanini yuqoridagi fikr-mulohazalardan bilib oldik. Ularning xususiyatlari to‘g ‘risida gapirsak, eng avvallo qishloq x o ‘jaligida moddiy-texnika resurslarining o ‘ziga xos b o‘lgan xususiyatlariga to‘xtalish lozim: