|
“Umumiy o‘rta va o‘rta maxsus, kasb-hunar
ta’limining Davlat ta’lim standartlarini tasdiqlash to‘g‘risida”gi
qarori. o‘zbekiston Respublikasi qonun
hujjatlari to‘plami, 2017-y., 14-son, 230-modda.
114
“XALQ TA’LIMI” ilmiy-metodik jurnali. 2018. № 3. www.xtjurnali.zn.uz
tutuq belgisi va tinish belgilarini to‘g‘ri qo‘llay olish, o‘zlashtirilgan mavzular bo‘yicha
belgilangan miqdordagi so‘zlar ishtirokida diktant yoza olish.
Boshlang‘ich sinf o‘zbek tili darslarida o‘quvchilarning fanga oid va tayanch
kompetensiyalarini shakllantirishda ilg‘or innovatsion pedagogik texnologiyalardan
samarali foydalanish DtS va o‘quv dasturlari tomonidan belgilangan talablarni baja-
rishda muhim o‘rin tutadi.
Barchamizga ayonki, yosh avlodning har jihatdan yetuk shaxs bo‘lib kamol
topishida amalga oshirilayotgan ta’lim-tarbiya ishlarining mazmuni, shakl va me-
todlari muhim o‘rin tutadi. Shu ma’noda ta’lim-tarbiya jarayonini pedagogik talqin
qilish, uning samarali kechishini ta’minlash, bu borada ilg‘or innovatsion texnologi-
yalardan foydalanish dolzarb ahamiyat kasb etadi. DtS va dasturiy talablar asosi-
da aniq pedagogik maqsadga yo‘naltirilgan hamda zamonaviy ta’lim texnologiyala-
ri asosida shakllantirilgan o‘quv mashg‘ulotlari yuqori ko‘rsatkich kasb yetishi bilan
xarakterlidir.
Pedagogik maqsadning amalga oshishi va kafolatlangan natijaga erishish o‘qi-
tuvchi va o‘quvchining hamkorlikdagi faoliyati, ular qo‘ygan maqsad, tanlagan maz-
mun, uslub, shakl, vositaga bog‘liq. o‘qituvchi va o‘quvchining natijaga erishishida
qanday texnologiyani tanlashlari ular ixtiyorida, chunki har ikkala tomonning asosiy
maqsadi aniq natijaga erishishga qaratilgan bo‘lib, bunda o‘quvchilarning bilim savi-
yasi, guruh xarakteri, sharoitga qarab, ishlatiladigan texnologiya tanlanadi. Masalan,
natijaga erishish uchun nafaqat kompyuter bilan ishlash, balki film yoki tarqatma
material, chizma va plakat, axborot texnologiyasi, turli adabiyotlar kerak bo‘ladi. Bu-
larning hammasi o‘qituvchi va o‘quvchilarga bog‘liq. Zero, o‘quv-tarbiya jarayonida
zamonaviy o‘qitish uslublari – interfaol uslublar, innovatsion texnologiyalarning o‘rni
va ahamiyati beqiyosdir
2
.
Xususan, boshlang‘ich sinf o‘zbek tili darslarida ta’limning zamonaviy axborot
texnologiyalarini keng joriy etish, ularning kompyuter savodxonligini shakllantirish va
rivojlantirish, yosh o‘quvchini internet bo‘yicha dastlabki yengil va muhim tushuncha-
lar bilan qurollantirish ko‘zlangan pedagogik samarani beradi.
Bugungi yangilangan ta’limning shu kabi yuqori samarali texnologiyalaridan biri
multimedia vositalaridir.
Multimedia vositalari dars va mashg‘ulot jarayonida katta o‘zgarishlarga sabab
bo‘lmoqda. Natijada o‘qitishning an’anaviy usullaridan tashqari boshqa usullar ham
mavjudligi namoyon bo‘ldi. An’anaviy passiv o‘qitish usullaridan iborat model faol
o‘qitish modeli bilan almashtirildi. Ba’zi hollarda o‘qituvchilar yo‘naltiruvchi vazifasini
bajarishi kerak bo‘lmoqda. Elektron o‘qitish o‘quv jarayonining kuchli tomoni bo‘lib,
o‘qituvchilar uni an’anaviy o‘qitish usullari o‘rnini bosadi demay, balki “boyitilgan”
ko‘rinishi deb atadi.
Shu bois multimedia vositasini ta’lim sohasiga tatbiq etish uchun, avvalo, uning
elektron manbalarini ishlab chiqish zarurati tug‘iladi. Bunday ta’lim manbalariga
elektron darsliklar, qo‘llanmalar, metodik ishlanmalar, taqdimotlar, slaydlar, internet
materiallari, axborot-resurs markazlari kiradi.
2
o‘zbek tili.
4-sinf o‘qituvchilari uchun metodik qo‘llanma / F. tolipova va boshq. – t.: o‘zbekiston
milliy ensiklopediyasi Davlat ilmiy nashriyoti, 2017. 7-b.
115
Ma’lumki, multimedia texnologiyasi – informatikaning dasturiy va texnikaviy vo-
sitalari asosida audio, video, matn, grafika va animatsiya (obyektlarning fazodagi
harakati) vositalari asosida o‘quv materiallarini tarbiyalanuvchilarga yetkazib berish
texnologiyasi sanaladi.
Kuzatishlardan oydinlashadiki, mazkur texnologik manbalar, multimedia vosita-
lari, ayniqsa, boshlang‘ich ta’lim jarayonida muhim ahamiyatga ega.
Zamonaviy pedagogika nuqtayi nazariga ko‘ra, multimedia vositalari bosh-
lang‘ich sinf o‘quvchilarining ta’lim-tarbiya jarayoniga tatbiq etilayotgan kompyuter
texnologiyalariga tayanilgan yangicha yondashuv hisoblanadi. Bu vositalar dars ja-
rayonida o‘quvchilar faolligini oshirishda, belgilangan vaqtdan unumli foydalangan
holda o‘rganiladigan o‘quv materiallarining hajmini ko‘paytirishda va ta’lim jarayo-
nining samaradorlik darajasini yuksaltirishda muhim ahamiyat kasb etib bormoqda.
Chunki multimedia texnologiyalariga asoslangan darslarni tashkil qilishda o‘qituvchi
dastlab vaqt chegarasini, o‘quvchilarning imkoniyatini e’tiborga olgan holda dasturga
muvofiq tarzda o‘rganilayotgan mavzuning multimedia ilovasini yaratadi (yoki tayyor
multimediali manbalardan foydalanadi).
Multimediadan joy olgan grafik tasvirlar, harakatli va ovozli holatlar, murojaatlar
o‘quvchini yanada faollashtirib, bahs-munozaraga, tafakkurga chorlaydi. Shuning-
dek, kichik o‘quvchining kompyuter savodxonligini rivojlantirish ta’lim sifati va sa-
maradorligini oshirishga xizmat qiladi. Multimedia vositalari zamonaviy pedagogik
texnologiyada ko‘rgazmali vositaning yangi shakldagi o‘ziga xos ta’lim berish man-
basi sanaladi. Sababi, mashg‘ulot davomida o‘rganiladigan materiallar oldindan
kompyuter xotirasiga joylashtirilgan bo‘ladi. o‘qituvchi qaysi mavzuni o‘quvchilarga
o‘rgatmoqchi bo‘lsa, kerakli ma’lumotlarni monitor ekraniga chaqiradi va namoyish
etiladigan materiallar bilan o‘quvchilarni tanishtiradi. Shu asosda ular mavzu yuzasi-
dan namoyish etilgan materiallarni o‘rganib boradilar. Bunda o‘quvchilar kompyuter
bilan ishlash uchun yetarli darajada ko‘nikma hosil qiladi.
Eng muhimi esa, multimedia mahsulotlaridan foydalanish jarayonida ilk bosh-
lang‘ich ta’limni o‘zlashtirayotgan o‘quvchining tafakkuri rivojlanadi, bilim olishga
qiziqishi ortadi va dunyoqarashi kengayib boradi. Bu o‘z navbatida o‘quvchilarning
o‘zbek tili faniga oid tinglab tushunish, so‘zlab berish, o‘qish va yozish singari kom-
petensiyalarini rivojlantirishga; axborot (media manba)lar bilan ishlash, o‘z-o‘zini ri-
vojlantirish kabi tayanch kompetensiyalarini takomillashtirishga munosib zamin ya-
ratadi.
Boshlang‘ich sinflar uchun tayyorlanadigan multimedianing eng muhim xusu-
siyati shundaki, unda tavsiya etilayotgan matn qisqa va ixcham, tushunarli va aniq,
sodda va ravon bo‘ladi. yosh va qiziquvchan o‘quvchi bunday matnni o‘qish bilan bir
qatorda, uni tezda yod olishga ham erishadi.
Multimedianing asosiy tarkibiy qismlaridan bo‘lgan “ovoz” o‘qish yoki turli vosi-
talar tovushidan iborat bo‘ladi. Bunda ovozning o‘quvchi diqqatini jamlab, uni o‘ziga
jalb qilish xususiyati intonasiyali, musiqali yoki hayajonli bo‘lishi katta ahamiyatga
ega. Jonli harakat esa odam, narsalar yoki predmetlarning xatti-harakatidan tash-
kil topadi. Undagi yagona talab multimedia uchun tanlangan jonli harakatlarning
116
Do'stlaringiz bilan baham: |
