Ilmiy maqola va tadqiqotlar

0 ‘ZBEK  TILI  QOIDALARI  T O ‘G‘R U SID A  
B IR   TAJRIBA
Ikinchi  kitob
:  NAHV 
0 ‘qug‘uchilarg‘a
Qo‘ling‘izdag‘i bu kitobcha o‘zbekcha «Nahv», to‘g‘rusi, 
o‘zbek nahvi to‘g‘rusida mening bir tajribamdir.  « 0 ‘zbek tili 
qoidalari to‘g‘rusida bir tajriba»  mening ikinchi kitobimdir. 
Biz til qoidalari ham uning atamalari (istilohlar) to‘g‘rusida 
ishlashning  ham  birinchi  paytidamiz.  Shuning  uchun 
tilimizning qoidalarini bu maydonga qo‘yib, atamalarini sobit
11 
A.  Aziz,  A.  Azimiylar  tomonidan  yozilg‘an  «Totor  adabiyoti  tarixi»ning 
birinchi jild,  burung‘i  davr,  ikinchi  bo‘lagini  o‘qiymiz.
2)  «Abushqa»,  «Shayx  Sulaymon»  lug‘atlari  usmonli  tilida yozilg‘andir.
31  Ushbu  maqola  «Sarf»ning  1927-yilgi  4-nashridagina e’lon  qilingan.
175

---

bir  holg‘a  keltirib  olg‘animiz  yo‘q.  Bu  to ‘g‘ruda  til 
muallimlarimiz ora birlashkan bir yo‘l hanuz yo‘qdir. Yoki 
boshlang‘an  ishlaming  hamasida  ham  shu  holni  ko‘rmay 
chora  yo‘qdir.  Tilimizning  butun  qoidalarini  aniqlab,  ata- 
malarini maydong‘a qo‘ymoq uchun yana biroz tirishmagi- 
miz, bir-birimizga ko‘mak qilishimiz lozim.
Men bu tajribamni yozg‘anda ham Toshkent til mualh- 
minligi  bilan  mashhur  bo‘lg‘an  o‘rtoqlarim  bilan  anglash- 
moqqa, kelishmakka tirishdim. Shunday bo‘lsa ham, shu tajri- 
bamda «ulaming fikrlariga to‘g‘ri kelmagan o‘runlar» yo‘qdir 
deb  da’vo  qila  olmayman,  ehtimol  bordir,  ehtimol  ko‘pdir- 
da,  biz  yana tajribamizni  davom  etdirarmiz,  yana  ishlaymiz. 
Butun o‘zbek muallimlariga til tekshirish uchun rahbar bo‘larliq 
kitoblarimiz endi borliqqa chiqqan. Hay’at tomonidan yozilg‘an 
«Til  saboqhqlari»,  Shorasulning  «Til  qoidalari»*,  yaqindag‘i 
kichik  tajribalarim2.  Ishonamanki,  butun  o‘zbek  muallim, 
muhanirlari3  bundan keyin tilimizni tekshirarlar.  Bizning ki- 
toblarimizni  muhokama  qilib  o‘qurlar.  Bunlarda  qoidalar, 
atamalar,  usullar  to‘g‘rusida  fikr  yurgizilar;  fikrlarini  biz- 
laiga ham yozarlar. Bizlar ulaming fikrlari uzra yana ishlarmiz; 
yana tirishamiz.  Mana shundan keyin tilimizning qoidalari, 
atamalari  to ‘g‘rusida  foydali  bir  «ish»  ko‘rinilgan  bo‘ladir. 
Mana  undan  keyin  tilimizning  qoidalari,  atamalari  sobit 
bir  holg‘a  qo‘yilgan bo‘ladir.