Ilmiy maqola va tadqiqotlar



Download 7,37 Mb.
Pdf ko'rish
bet33/217
Sana30.12.2021
Hajmi7,37 Mb.
#192899
1   ...   29   30   31   32   33   34   35   36   ...   217
Bog'liq
2 5377612497010297357

0 ‘XSHATISH
Bir  sufatda,  bir  holda  o‘rtoq  bo‘lg‘an  iki  narsani  bir- 
biriga cholishtirish adabiyot tihda o‘xshatish bo‘ladir: Ahmat 
arslon kabi boturdir,  uningso‘zi olovdek deganimizda Ahmat-
50


ning botirlik sufatida arslon bilan o‘rtoqlig‘ini:  uning so‘zini 
o‘tkirlikda  olov  bilan  o‘rtoqlig‘ini  bilgan  boiam iz.  Har 
o‘xshatish  aytimida  to‘rt  narsa  bor53:  o ‘xshaan  (Ahmat), 
o^xshatilg^an (arslon), o ‘xshatish qaydi (kabi,  -dek...), o ‘xshash 
(boturdir). Bizning tilimizda o‘xshatish qaydlari shulardir: kabi, 
-dek,  -day,  yanglig‘,  o ‘xshash,  singari.
Arslonday yurakli,
To kabi gavdasi,
Olovdek so ‘zi,
Temir o ‘xshash  qo ‘li,
Ko ‘zgu singari  ko ‘ngli  bordir.
0 ‘xshatish  aytimining  to‘rt  turli  aytilishi  bor:
.Ahmat  arslon  kabi  boturdir  (to‘rt  narsasi  bordir).
2. Ahmat  botirlikda  arslondir  (o‘xshatish  qaydi  yo‘q).
3. Ahmat  arslon  kabidir  (o‘xshashi  yo‘q).
4. Ahmat arslondir (o‘xshash ham, o‘xshatish qaydi ham 
yo‘q).
Mana shul  to‘rtinchi yo‘suni  o‘xshatish aytimming  eng 
kuchlisidir.  Tubandagi  tizmalarda  turli  o‘xshatishlaming 
o‘maklari  bordir:
Qul yanglig‘ o ‘ullig‘ingni  qilsam,
Oul kabi  qullug‘ingni  qilsam.
Rasta kabi pech-u  tobing o ‘lg‘ay,
Parvonadek  iztirobing  o ‘lg‘ay.
Mandaki,  ichim  amingda  qondur,
Sengaki,  g ‘aming tanamda jondur. 
(Navoyi)
Toshqariyi garchi palangi edilar,
Lek suv  ichra  nahangi edilar.
Dedikim,  ubi kabi  o ‘lgumdur,
Dahring shohidin  kulgumdir.
0 ‘zlari so‘zlari yanglig‘ bori rost,
So‘zlari o ‘zlari yanglig‘ bori rost.
(«Shayboniynoma»dan)
0 ‘xshatishning  chiroyli  chiqishi uchun zo‘raki,  yasama 
o‘xshatishlardan qochinma qoilanishdir.
Xorazmlik Komilning:
51


Alifdek  tuz qad-u  nundek qoshing hijronidin  har dam 
Tafakkur birla gah  nundir qadim,  gah  o yiakim yodur.
Jonbaxsh  la ’ling ustida  ul xoli  hindularmidur,
Yo  chashmai hayvon  uza zog‘ siyah mu(g‘)larmidur? —
degan baytlarida  sevgilining  qadini  alifg‘a,  qoshini  nung‘a, 
og‘zini  buloqqa,  xolini  qarg‘aga  o ‘xshatish  odamning 
tabiatini  aynitg‘uchi  o‘xshatishlardandir.
Bizning burung‘i shoirlarimizning hammalari bu baloga 
yo‘liqqonlar,  hatto  eng  buyuk  sanag‘an  san’atkor  shoirla- 
rimizdan  Navoyi  ham:
Ermas  uchuq,  shakarga yopishmas  chibin  biri,
Iki labim  bila  oni olsam  dudoingdan,—
deb  o‘runsiz  bir  o‘xshatish  natijasida  ko‘ngul  aynitg‘uchi 
bir  fikr  beradi.
0 ‘xshatishning yolg‘uz  bir narsa bilan bir narsa  orasida 
bo‘lishi  lozim  emas,  bir  hay’at  bilan  bir  hay’at  orasida 
ham bo‘la beradi. Cho‘lponning Rabindranat Tago‘rdan tar- 
jima qilgani «So‘ba» otli hikoyaning shu bo‘lagiga bir hay’at 
bir  hay’atga  o‘xshatilg‘andir:  Lekin  otasi o ‘z  bo ‘ynida  sovuq 
bir  tosh  bo ‘Isa-yu  o ‘shandan  qanday jirkansa,  o ‘zining shu 
qizidan  ham  shunday jirkanar edi.
Tago‘r munda tilsiz bir qizidan otaning jirkanishini uning 
ziynat uchun o ‘z boyniga osilg‘ani sovuq toshdek jirkanishga 
o‘xshatg‘andir.
ISTIORA
Bir  so‘zning  o‘z  ma’nosidan  boshqa  bir  ma’no  uchun 
ishlatilmakidir.  Shul shart bilankim,  u so‘zning o‘z ma’nosi 
bilan  yangi  ma’nosi  orasida  bir  turli  o‘xshashlik  bo‘lsun. 
Ko‘chada juda botur bir yigit bilan gaplashib qaytg‘an kishi 

Download 7,37 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   29   30   31   32   33   34   35   36   ...   217




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish