Илмий тадқиқот асослари: 1000 саволга 1000 жавоб тошкент–2019

809 - САВОЛ: 
МЕХАНИКАВИЙ ЎХШАШЛИК ДЕГАНДА 
НИМАНИ ТУШУНАСИЗ? 
ЖАВОБ: Механикавий ўхшашлик. Бунда икки суюқлик ёки 
газ оқимининг ва икки эластик системанинг ўхшашлиги амалда 
бўлиши учун геометрик, кинематик, динамик ўхшашликлар 
амалда бўлиши керак. 
КЎРСАТМА: Энг умумий ўхшашлик, бу геометрик 
ўхшашлик бўлиб, у жараён ва ҳодисаларни тадқиқ қилишнинг 
мураккаблашиб бориши билан такомиллашиб боради ва 
натижада ўхшашлик назарияси ҳамда унинг методлари ҳам 
шакллана боради. 

---

515 
810 - САВОЛ: 
МОДЕЛЬ ТУШУНЧАСИ ҲАҚИДА ҚАН-
ДАЙ ФИКРДАСИЗ? 
ЖАВОБ: Модель – лотинча сўз бўлиб, “modulus” – ўлчов, 
меъёр деган маъноларни англатиб, бирор объект ёки объектлар 
тизимининг образи ёки намунасидан иборатдир. 
Моделларни ишлаб чиқиш инсон тафаккурининг ўзига хос 
ижодий тараққиётига мос равишда борганлиги сабабли ҳам 
уларнинг йўналишлари ҳам кўпайиб боради. 
КЎРСАТМА: Деярли барча ихтиёрий моделларни компь-
ютерлар ёрдамида ишлаб чиқилган дастурлар асосида амалиётга 
жорий этиш мумкин ва бунда асосан моделнинг амалий 
аҳамиятини таъминловчи махсус дастурий таъминотни ишлаб 
чиқишга эътибор қаратиш керак бўлади.
811- САВОЛ: 
МОДЕЛЛАР ЙЎНАЛИШЛАРИ ҲАҚИДА 
ҚАНДАЙ ФИКРДАСИЗ? 
ЖАВОБ: Ҳозирда моделлар қуйидаги йўналишларда 
учрамоқда: 

машинасозликда; 

санъатда; 

қурилишда; 

илм-фанда; 

тилшуносликда; 

мунажжимликда; 

жараён ва ҳодисалар кечишини ифодалашда; 

таълимда ва шу кабиларда. 
КЎРСАТМА: Илмий тадқиқот ишининг самарадорлигини 
ўхшашлик мезони ва моделлаш орқали баҳолаш ишончли, кўр-
газмали, далилий йўллардан иборат. Шу сабабли, уларни илмий 
тадқиқот ишида ва улардаги жорий ҳамда оралиқ жараёнларни 
назорат қилишда фойдаланиш мақсадга мувофиқ бўлиб, у 
тадқиқот мақсади ва вазифаларида белгиланган “манзил”га етиб 
боришнинг оптимал вариантини топишни кафолатлайди.

---

516