Илмий тадқиқот асослари: 1000 саволга 1000 жавоб тошкент–2019

ТАРАҚҚИЁТИГА НИМА БЕРАДИ? 
ЖАВОБ: Фаннинг ривожланиши учун имкон яратиш ва уни 
мақсадли бошқариш жамият тараққиётига самарали таъсирни 
таъминлаш демакдир. Илмий муассасаларни бир жойга жойлаш ва 
марказлаштириш умуммиллий ҳамда халқаро илмий ташкилотлар, 
илмий марказларнинг ташкил бўлишига олиб келди. Натижада ХХ 
асрларда ихтисослашган илмий ташкилотлар (муассасалар) сони 
кескин равишда ошди. Фан соҳалари бўйича илмий муассасалар 
ташкил бўла бошлади ҳамда янги номдаги фанлар йўналишлари 
юзага кела бошлади. Жумладан, кибернетика (иқтисодий 
кибернетика, техника кибернетикаси ва шу кабилар), математик 
лингвистика, геофизика, биотехника, эҳтимоллар назарияси, 
эргономика, информатика, техник эстетика ва шу кабилар янги 
номларни олган фан йўналишларидир. Буларнинг ҳаммаси фан 
соҳаларини ривожлантиришда катта роль ўйнайди. Жумладан, Она 
Ватанимизда қадимдан математика, фалакиёт илми, тиббиёт, 
геодезия, география ва шу каби фанлар ривожида Уйғониш даврлари, 
яъни Шарқ маданий юксалишининг “Олтин даври” деб аталган 
бўлса, бугунги кунда ҳам ўз маълум ва машҳурлигини йўқотган эмас, 
яъни бугунги кунда математик статистика ва интеграл тенгламалар, 
сонлар назарияси, ҳисоблаш математикаси соҳаларида катта ютуқлар 
қўлга киритилмоқда. 
КЎРСАТМА: Фанларнинг ривожланиши ҳақидаги маълу-
мотларни таълим олувчиларнинг илмий дунёқарашини кен-
гайтиришда фойдаланилса, уларнинг Ватанимиздаги илмий 
қадриятлар тўғрисидаги фикри янада юксалади ва айниқса, ушбу 
соҳадаги қомусий ва ҳадисчи олимларимизга ҳурмат ҳамда уларда 
Ватан олдидаги қарздорлик ҳисси янада юксалади. 
 
263 - САВОЛ: 
ФАН ТИЗИМИ ҚАНДАЙ ТИЗИМЛАРГА 
БЎЛИНАДИ? 
ЖАВОБ: Фанлар тизими фундаментал ва амалий фанлар 
тизимларига бўлинади. Фундаментал фанлар табиат, жамият ва 
тафаккур қонуниятларини ўрганса, амалий фанлар натижаларини 

---

192 
фақат билиш жараёнига татбиқ этиб қолмай, балки ижтимоий амалий 
муаммоларни ҳам ҳал қилишга татбиқ этади. 
Фундаментал фанлар амалий фанлардан олдинроқ ҳаракатда 
бўлиб, уларга назарий имкон яратади. 
КЎРСАТМА: Фан ва уларга тегишли қўлга киритилган 
янгиликлар янги билимлар тизимини яратишга қаратилган бўлмоғи 
лозим. Бу нарса илмий ижоднинг натижалари бўйича тавсиялар ва 
кўрсатмаларни шакллантиришда яққол сезилади.