Илмий муҳаррир: медицина фанлари доктори, профессор Н

ARTERIOLALAR (ARTERIOLAE) 

 

 

Arteriyalar  arteriolalarga  tarmoqlanadi.  Arteriolalar  eng  mayda  mushak  tipidagi  arterial 

tomirlar bo’lib, diametri 50- 100 mkm dan oshmaydi. Ular bir tomondan arteriyalar bilan bog’langan 

bo`lsa, ikkinchi tomondan asta-sekin kapillyarlarga o’tadi. Arteriolalar devori ham 3 qavatdan iborat, 

lekin barcha qavatlar juda sust rivojlangan. Ichki parda bazal membranada yotgan endoteliydan va 

endoteliy osti qavatidan iborat. Endoteliy osti qavati hujayralari yakka-yakka holda uchraydi. Ichki 

elastik  membrana  arteriolalarda  uncha  taraqqiy  qilmagan.  O’rta  parda  1–2  qavat  joylashgan  silliq 

mushak hujayralaridan tashkil topgan bo’lib, ular spiralsimon  yo’nalishga  ega. Mushak hujayralari 

orasida elastik tolalar ham uchrab turadi. Prekapillyar arteriolalarda silliq mushak hujayralari yakka-

yakka  yotadi.  Kapillyarlarga  yaqinlashgan  sari  ular  siyraklashib  boradi.  Ammo  arteriolaning 

prekapillyarlarga  va  prekapillyarning kapillyarlarga tarmoqlangan joylarida  albatta bo’ladi. Tashqi 

elastik membrana arteriolalar devorida bo’lmaydi. Tashqi parda adventitsial hujayralardan va retikulin 

tolalar yig’indisidan iborat. 

 

Arteriolalar  devoridagi  spiral  yo’nalgan  mushak  hujayralarining  qisqarishi  a’zolarga  qon 

kelishini boshqarishda muhim ahamiyatga ega. Prekapillyar arteriolaning kapillyarlarga tarmoqlanish 

joyida aylana joylashgan mushak hujayralari hisobiga tomir devori birmuncha torayib, prekapillyar 

sfinkter vazifasini bajaradi. I. M. Sechenov arteriolalarning funksional ahamiyatiga katta baho berib 

ularni «qon tomirlar sistemasining jo’mragi» deb atagan.