Илмий муҳаррир: медицина фанлари доктори, профессор Н

 

YURAK (COR)        

 

Yurak  taraqqiyoti.  Yurak  taraqqiyoti  embrion  rivojlanishining  ikkinchi  haftasida  chap  va 

o’ng  tomonda,  endoterma  va  mezodermaning  vistseral  varag’i  orasida  mezenxima  hujayralarining 

to’plamlaridan boshlanadi. Bu hujayralarning siljishi natijasida cho’zinchoq naychalar – yurak kurtagi 

vujudga keladi. Yurak kurtagining mezenxima hujayralari differen-tsiallashib endoteliy hujayralariga 

aylanadi  (133-rasm).  Keyinchalik  chap  va  o’ng  naychalarning  o’zaro  qo’shilishi  natijasida  yagona 

nay  hosil  bo’lib,  ular  devoridan  endokard  vujudga  keladi.  Bu  jarayon  bilan  ayni  vaqtda 

mezodermaning visseral varag’i yurak kurtagini 

pastdan  o’raydi.  Bu  varaq  mioepikardial 

---

 

217 

plastinka  deb  ataladi.  Mioepikardial  plastinka  ikki  xil  yo’nalishda  rivojlanib,  plastinkaning 

naychalarga yondoshgan qismidan m i o k a p d, tashqi qatlamidan esa epikard taraqqiy etadi. Embrion 

rivojlanishining 2-oyida miokard kurtak hujayralarining hajmi kattalashadi va ularda turli yo’nalishda 

joylashgan, ko’ndalang-targ’il miofibrillalar paydo bo’ladi. Bir qator buklanish, burilish, siqilish va 

muayyan qismlarda to’siqlar hamda kengaymalar hosil bo’liish natijasida rivojlanayotgan yurakning 

shakli  o’zgaradi  va  nihoyat  u  to’rt  kamerali  bo’lib  qoladi.  Yurak  klapanlari  endokardning 

duplikaturalari sifatida rivojlanadi. 

  

                     

 

 

 

133-rasm.  Yurak  taraqqiyoti.  A  –  B  –  embrionda  yurak  shakllanishi  uchta  ketma-ket 

 

bosqichining ko’ndalang kesimlari. 

 

A – yurakning ikki juft kurtagi; B – ularning yaqinlashuvi; D – ularning bitta toq  kurtakka 

qoshiluvi; 1- ektoderma; 2 – entoderma; 3 – mezodermaning parietal varag’i; 

 

 4  –  vistseral  varaq;  5  –  xorda;  6  –  nerv  plastinkasi;  7  –  somit;  8  –  tananing  ikkilamchi 

 

bo’shlig’i;  9  –  yurakning  endotelial  kurtagi;  10  –  nerv  nayi;  11  –  nerv  tarnovi;  12  – 

 

aorta;  13  –  hosil  bo’layotgan  ichak;  14  –  bosh  ichak;  15  –  yurakning  orqa  tutqichi;  16  – 

 

yurak  bo’shlig’i;  17  –  epikard;  18  –  miokard;  20  –  yurak  oldi  xaltasi;  21  –  pericardial 

 

bo’shliq; 22 – reduksiyaga uchrayotgan tutqich (I.V.Almazov, L.S.Sutulovdan)