Илмий муҳаррир: медицина фанлари доктори, профессор Н

tana va yoy parda tafovut qilinadi. 

Xususiy tomirli parda (t. choroidea ).Ko’zning orqa qismida bo’lib, to’r pardaga yondoshadi. Bu parda 

ko’pgina pigment hujay-ralari va qon tomir saqlovchi yupqa biriktiruvchi to’qimali plastinkadir. 

Xususiy tomirli pardada ichkaridan tashqariga, ya’ni to’r par-dadan skleraga qarab joylashgan 4 qavat 

ajratiladi: 

1.Bazalplastink"ayoki shishasimon parda (complexus basalis seu lamina vitrea) tomirli pardaning eng 

ichki  qatlami  bo’lib,  to’r  pardaga  bevosita  yopishib  turadi.  Bazal  plastinka  ikki  xil  tu-zilmadan: 

pigmentli  zpiteliy  tomonidan  u  kutikulaga  o’xshash  gomo-gen  plastichka  shaklidagi  tipik  bazal 

membranadan,  kapillyarli  qat-lam  tomo 

:

  [dan  esa  juda  ingichka  elastik  tolalardan  iborat.  Bu  qat-

lamlar  bir-biriga  juda  zich  tutashgani  sababli 

oddiy preparatlarda bir xildek tuyuladi. 

 

(15- rasm. Ko’z muguz pardasi. 

Gematoksilin-eozin bilan bo’yal- 

gan. 06. 10, ok. 10. 

|,__muguz pardaning oldyangi epite- 

lyysi  (k{p  qavatli  yassi  muguzlan-

maydigan  epiteliy);  2  -  oldingi  che-

geralovchi  membrana  (Boumen  parda-

si)'  3  -  muguz  pardaiing  xususiy 

moddasi;  4  -  orqa  chegaralovchi  mem-

oldingi kamerasining sendoteliysn». 

 

---

 

181 

2.  Kapillyar  tomirlar  qavati  (lamina  choriocap  illaris).  Bu  plastinkani  pigment  hujayrali  tolali 

biriktiruvchi to’qima tashkil etib, unda kapillyarlar qisqa hal:^ali to’r hosil qiladi. Qapillyarlar to’r 

pardaning pigmentli epiteliysini va fetoretceptor ko’rish hu-jayralarini oziqlantiradi. 

3. Kapillyar tomirlar qavati keskin chggarasiz yirik tomir-lar qavati (lamina vasculosa) ga o’tadi. Bu 

qavat avvalgi qavat-ning bevosita davomi bo’lib, u ham biriktiruvchi to’qimadan iberat. Bu qavat ko’p 

miqdorda  pigment  hujayralari  va  qon  tomirlarga  ega.  Bu  erda  alohida  joylashgan  silliq  mushak 

hujayralari tutamlari uchraydi. 

4.  Tashqi  plastinka  (lamina  suprachorioidea)  tomirli  pardani  sklera  bilan  tutashtiradi.  U  elastik 

tolalardan  tuzilgan  turli  yo’-nalishda  yotuvchi  biriktiruvchi  to’qima  tolalarining  plastinkalaridan 

iborat. Bu plastinkalar orasida firoblastlar va pigment hujayra-lari joylashadi. 

Xususiy  tomirli  parda  to’r  parda  hujayralarining  oziqla-nishida  hamda  ko’z  ichidagi  bosimning 

me’yorida  saqlanishida  mu-him  ahamiyatga  ega.  Bundan  tashqari,  pigment  hujayralarining  ko’p 

bo’lishi tomirli pardaga qora rang berib, nurning ko’z devo-ri orqasiga o’tishiga yo’l qo’ymaydi. 

Qiprikli tana (corpus ciliare). Tomirli pardaning arrasimon chi-zik, va ko’z gavhari chekkasi o’rtasida 

joylashuvchi  qalinlashgan  qismi  ko’z  olmasi  ichiga  bo’rtib  kirib  kiprikli  tanani  hosil  qiladi.  Ko’z 

olmasining  meridional  kesimida  kiprikli  tana  uzun uchburchak  shak-lida  ko’rinib,  uchburchakning 

cho’qqisi  arrasimon  chiziqqa,  asosi  esa  ko’zning  oldingi  kamerasiga  taqaladi.  Kiprikli  tana  ikki 

qismga bo’linadi: 1) ichki - tciliar toj (corona ciliaris); 2) tash^i -tci-liar halqa (orbiculus ciliaris). 

Kiprikli  tananing  asosiy  qismini  silliq  mushak  tolalari  (m.  ciliaris)  tashkil  etadi.  Bundan  tash^ari, 

kiprikli  tanaden  radial  yo’-nalishda  ko’pgina  kiprik  o’simtalari  ^rocessus  ciliaris)  chiqadn.  Bu 

o’simgalardan ko’z gavhari tomon yo’nalgan tolalar chiqib, ular kip-rikli tana belbog’ini yoki TCinn 

bog’lamini  hosil  qiladi.  Belbog’  ko’z  gavhari  kapsulasi  bilan  tutashib,  gavharning  qabari^ligini 

o’zgarti-rishda  (akkomodatciyada)  asosiy  vazifani  o’taydi.  Ichki  tomondan  mu-shaklarga  tomirli 

qavatning  davomi  bo’lgan  qon  tomir  va  kapillyarlar-ga  boy  biriktiruvchi  to’qima  qatlami  kelib 

tutashadi. 

TCiliar mushaklar uch xil yo’nalishda joylashgan silliq mushak hujayralaridan iborat bo’lib, kiprikli 

tananing uch mushdk tugamini tashkil qiladi. Ularning eng sirtqisi (fasciculus  maridionalis) sklera 

bilan muguz parda chegarasida beshlanadn va cho’zilie tomirli pardaning biriktiruvchi to’^imasida 

tugaydi.  Bu  mushsh  qisqarganda  kiprikli  tana  belbog’ini  bo’shashgiradn,  natijada,  gavharning 

tcavzriq-ligi  ortib,  ko’zning  nur  sindirish  qobiliyati  kuchayadi.  Mushak  hujay-ralarining  ikkinchi 

qismi radial yo’nalishda (fasciculus radialis) joy-lashgan. Uchinchi guruh mushak hujayralari kiprikli 

tananing ikki chekkasida hal^a shaklida (facsiculus circularis) aylanasiga joylashgan. 

U qisqargan paytda kiprikli tana belbog’i tarang tortiladi, natija* da, gavhar yassilashib, ko’zning nur 

sindirish qobiliyati pasayadi. 

Kiprikli  tana  va  o’simtalardagi  tomirlar  orasida  arteriya-lar  deyarli  uchramaydi.  Ularda  asosan 

kapillyar va keng post-kapillyar venalar bor. 

Kiprikli tana, uning mushaklari va o’simtalari to’r parda-ning tciliar qismi ( pars ciliaris retinae ) bilan 

qoplangan. Bu erda ikki  qavat: 1) pigmentga  boy, bir  qavat  kubsimon hujayra-lardan iborat tashqi 

qavat; 2) embrional tipdagi tuzilishi saq-lanib qolgan pigmentsiz, bir qavat kubsimon epiteliyli ichki 

qavat  ajratiladi.  Pigmentsiz  ichki  qavatning  ko’z  bo’shlig’iga  qaragan  yuzasi  shishasimon  tciliar 

membrana bilan qoplangan. Qiprikli tanani qoplovchi epiteliy hujayralari ko’z kamerasi-ni to’ldirib 

turuvchi suyuqliqni ishlab chiqarishda ishtirok etadi. 

Kiprikli tana va uning mushaklari akkomodatciya jarayonida katta ahamiyatga ega.