Илмий муҳаррир: медицина фанлари доктори, профессор Н

 

VEGETATIV (AVTONOM) NERV SISTEMASI 

Vegetativ  nerv  sistemasining  bosh  va  orqa  miyadan  tashqarida  joylashgan  periferik  va  miyaning 

kulrang  moddasida  joy-lashgan  markaziy  qismlari  farq  qilinadi.  Periferik  qism-lari  nervlar,  nerv 

tugunlari va chigallaridan, markaziy qism-lari esa kulrang moddaning maxsus yadrolaridan iborat. 

Vegetativ nerv sistemasi bajaradigan vazifasigako’ra sim-patik va parasimpatik qismlarga ajratiladi. 

Simpatik  nerv  sistemasining  markaziga  orqa  miya  ko’krak  va  bel  sohasining  yon  shoxlaridagi 

vegetativ  yadrolari, parasimpa-tik nerv sistemasiga esa  III, VII, IX  va X juft kalla nervlari-ning va 

orqa  miya  dumg’aza  bo’limining  vegetativ  yadrolari  kira-di.  Markaziy  qismning  mul’tipolyar 

neyronlari vegetativ nerv sistemasi reflektor yoyining assotciativ hujayralaridir. Ular-ning aksonlari 

orqa miya oldingi ildizchalari yoki kalla nervla-ri tarkibida chiqib, periferik vegetativ gangliylarning 

neyron-lari  bilan  sinapslar  hosil  qiladi.  Ular  vegetativ  nerv  siste-masining  preganglionar  tolalari 

---

 

174 

bo’lib, odatda, mielin qavat bilan qoplakgan va xolinergik tzbiatga egadir. 

YUqorida sanab o’tilgan bo’limlardan tashqari, gipotalamus sohasida, III qorinchaning tubida butun 

avtonom sistema uchun umumiy bo’lgan markazlar joylashgan. Subtalamik sohadan uzun-choq va 

orqa miya bo’ylab hamma yon shoxlarning simpatik yaddyula-rini bog’lovchi tolalar ketadi. Oraliq 

miyaning  avtonom  siste-masi  markazlari  tcerebrospinal  sistemaning  po’stloq  osti  markazlari  bilan 

bog’langan.