Илмий муҳаррир: медицина фанлари доктори, профессор Н


KUNDALANG-TARG’IL MUSHAK TO’QIMASI



Download 18,63 Mb.
Pdf ko'rish
bet138/315
Sana12.09.2021
Hajmi18,63 Mb.
#172604
1   ...   134   135   136   137   138   139   140   141   ...   315
Bog'liq
Gistologiya Zufarov K. 2005(1)

KUNDALANG-TARG’IL MUSHAK TO’QIMASI 

Ko`ndalang- targ`il mushak to`qimasi skelet mushaklarini, ovqat hazm qilish traktining ba’zi 

a’zolari (til, tanglay, qizilo`ngach bir qismi) mushaklarini, ko`z mushaklarini, mimik va nafas olish 

mushaklarini hosil qiladi. Yurak mushagi ko`ndalang-targil mushak to`qimasining maxsus turi bo`lib, 

u haqda quyida maxsus fikrlar bayoni bor. 

Ko`ndalang-targ`il  mushak  tolalarining  tuzilishi.  Ko`ndalang-targ`il  mushak  to`qimasi 



tolalardan  iborat  bo`lib,  ularning  uzunligi  bir  necha  santimetrgacha  (12,5  sm),  diametri  100  mkm 

gacha  yetishi  mumkin.  Shu  sababli  ko`ndalang-targ`il  mushak  tolalari  simplastik  tuzilmalar  deb 

ataladi. Ular uzun silindrik tuzilmalar bo`lib, sirtdan  yaxshi ifodalangan parda  -  sarkolemma bilan 

qoplangan.  Mushak  tolalarining  yadrolari  oval  shaklli,  xromatini  kam,  pereferiyada,  sarkolemma 

ostida  joylashadi  (92-rasm,  a).  Mushak  tolalari  mitoxondriyalarga  boy  bo`lib,  ular  miofibrillalar 

orasida  tizilib  yotadi.  Shuni qayd qilish lozimki,  mushakning harakat aktivligi ancha yuqori bo`lsa 

(qisqarish tezligi qancha katta bo`lsa),  mushak tolasida  sarkosomalar (mitoxondriyalar) shunchalik 

ko`p  bo`ladi.  Mushak  tolalari  sarkosomalarning  kristallari  kuchli  rivojlangan  bo`lib, 

sarkosomalarning uzun o`qiga nisbatan perpendikulyar yo`nalgan. Donador-endoplazmatik to`r sust 

rivojlangan,  yadro  atrofida  joylashadi.  Sust  rivojlangan  plastinkasimon  kompleks  ham  shu  yerda 

yotadi. 

Ko`ndalang-targ`il  mushakda  sillik  kanalchalar  sistemasi  mavjud  bo`lib,  uning  mushak 

tolalarining  maxsus  strukturasi  deb-hisoblash 

mumkin.  Kanalchalar  sistemasi  tolaning  uzun 




 

141 


o`qi bo`ylab miofibrillalar oralig`ida joylashdi va Z chiziq qarshisida yoki va disklar chegarasida 

kengaymalar hosil qilib tugaydi. Bu sistema sarkoplazmatik retikulum (to`r) deb nomlanadi.. Bundan 

tashqari, va disklar chegarasida (sut emizuvchilarda) sarkolemmaning plazmatik membranasi tola 

ichiga botib kirib sistema naychalarini hosil qiladi. Bu naychalar tolaning uzun o`qiga ko`ndalang 

yo`nalgan (tubulus transversalis). sistema kanalchalari va disk chegarasida atrofidagi simmetrik 

joylashgan sarkoplazmatik to`r naycha kengaymalari bilan triadalar hosil qiladi. Sarkoplazmatik to`r 

qisqarishining yuzaga chiqishida ishtirok etadi. 

 

 Miofibrillalar 



tolaning 

qisqarishini 

ta’minlovchi tuzilmalardir. Bu ipsimon tuzilmalarning 

qalinligi 

mikron 


keladi. 

Qo`ndalang-targ`il 

mushakning  miofibrillalari  silliq  mushakdan  farq 

qilib, ko`ndalangiga taram-taram bo`lib bo`yaladi. Bu 

ularning  nozik  tuzilish  xususiyatlariga  bog`liq. 

Miofibrillalarda va disklar farq qilinadi. disklar 

har xil bo`yoqlar bilan yaxshi bo`yaladi. disklar esa 

uncha  yaxshi  bo`yalmaydi.  Anizotrop-A  disklar  ikki 

xil  nur  sindirish  (anizotropiya)  xuso`siyatiga  ega  va 

ularning  nomi  ham  ana  shu  xususiyatga  asoslangan 

(92-rasm,  b).  I  disklar  anizotropiya  xususiyatiga  ega 

emas  va  shu  sababli  ularni  izotrop  disklar  deyiladi. 

Mushak tolasi fibrillalarning bir xil disklari bir sathda 

yonma-yon 

yotib, 

butun 


mushak 

tolasining 

ko`ndalang-targ`illik  manzarasini  yuzaga  keltiradi. 

Elektron  mikroskop  fibrillalarning  nozik  tuzylishi 

tafsilotlarini  aniqlashga  imkon  berdi.  A  diskning 

o`rtasida  H  zona  bo`lib,  uning  markazidan  esa  

chiziq  o`tgan  (93-rasm,  a,  b).  I  diskning  o`rtasida  Z 

chiziqchasi yotadi. U ba’zi bir adabiyotlarda eski nom 

bilan  T  chiziq  (telofragma)  deb  ataladi.  Har  ikki  

chiziqchasi  orasida  yotgan  miofibrilla  bo`lakchasiga 




Download 18,63 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   134   135   136   137   138   139   140   141   ...   315




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish