Илмий муҳаррир: медицина фанлари доктори, профессор Н

 
Ko`ndalang-targ`il mushakning organ sifatida tuzilishi.
Mushakning organ sifatida 
shakllanishida biriktiruvchi to`qima ham ishtirok etadi. U mushakni parda shaklida o`raydi va 
qon tomirlar bilan birgalikda mushakning ichiga ham o`sib kiradi. Mushakni sirtdan o`rab 
turuvchi biriktiruvchi to`qima parda epimiziy yoki fasspya deb ataladi. Mushak ichidagi 
biriktiruvchi to`qima qatlamlari mushak tolalarini alohida tutamlarga bo`lib, ichki 
perimiziy deb 
ataladi. 
Biriktiruvchi to`qima tolalari ham bir mushak tolasini nafis to`r shaklida o`raydi. Bu 
nozik to`r 
endomiziy 
nomini olgan. Ichki perimiziy tarkibida yo`naluvchi qon tomirlar 
tarmoqlanib, har bir mushak tolasini o`rovchi kapillyarlar to`rini hosil qiladi. Mushak tolalariga 
payning kollagen tolalari tutashadi Bu yerda mushak tolalarining uchlari barmoqsimon 
o`simtalar hosil qiladi va ular orasiga kollagen tolalar o`sib kiradi. 
Mushak to`qimasida shu to`qima uchun xos bo`lgan mioglobin pigmenti joylashadi. Mioglobin 
ikki qismdan - 
gem 
(temir) va oqsil komponenti 
globindan 
iborat. Miaglobin mushak fiziolo-
giyasida katta rol o`ynaydi. Uning asosiy vazifasi o`zida kislorod saqlash xususiyatidir. Mushak 
qisqargan paytda knslorodning mushak to`qimasiga kirishi qiyinlashadi, lekin kup miqdorda sarf 
qilinadi. Bu holda mioglobin o`zida ushlagan kislorodni sarflaydi. Sarkoplazmada mioglobin 
qancha ko`p bo`lsa, mushak kislorodga shuncha boy bo`ladi. 
Ayrim sut emizuvchi hayvonlar mushagida juda ko`p miqdorda g`amlangan kislorod 
bo`ladi. Masalan, tyulenlarda 47% kislorod mioglobin bilan bog`langan holda bo`ladi, faqat 38% 
i qonda bo`ladi. Mioglobin mushakka qizil rang berib turadi. Rangiga qarab qizil va oq 
mushaklar tafovut qilinadi. Qizil mushaklar oq mushakka nisbatan sekin qisqaradi, lekin ayrim 
hollarda oq mushak (masalan, tovuqning ko`rak mushagi) qizilga nisbatan sekinroq qisqarishi 
mumkin. Bundan tashqari, har bir qizil mushak tolasida oz miqdorda oq tolalar ham uchrab 
turadi. Qizil mushak tolalarida oksitslanish protsesslari juda yuqori rivojlangan bo`lib, oq 
mushak tolalarida esa, modda almashinuv protsessi ko`proq anaerob glikoliz shaklida boradi.