Илмий фаолиятга тайёргарлик асослари

Сарлавҳа:  илмий адабиётда мавзуни билдиради. 
Аннотация:  титул варағининг орқасида жойлашади; 
мазмуннинг 
қисқача 
тавсифи 
ва 
кимга 
мўлжалланишини англатади.
Мундарижа: мавзу баёнининг режаси, китобнинг кўрсаткичи.
Сўзбоши: муаллиф қўйган вазифалар баёни; нашр ёки қайта 
нашрнинг заруратини асослайди.
Сўнгсўз (хотима): якун, қисқача хулосалар.
Билдиргичли 
тузилма: 
тушунтирилиши 
лозим 
бўлган 
тушунчалар, атамалар, фактлар ва шу кабиларга 
изоҳлар.

---

16
1.2
АХБОРОТЛАРНИНГ ЁЗМА ШАКЛДА 
ЕТКАЗИЛИШИ 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
™ 
Илмий матнларнинг функциялари ва турлари 
™ 
Режа 
™ 
Тезислар 
™ 
Конспект 
™ 
Реферат 
™ 
Аннотация 
™ 
Мақола 
™ 
Эссе 
™ 
Илмий услубдаги матнларни ёзиш бўйича
тавсиялар 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

17
АХБОРОТЛАРНИНГ ЁЗМА ШАКЛДА ЕТКАЗИЛИШИ 
9 
Бу боб ахборотларни ёзма шаклда етказишнинг ўзига хос 
хусусиятлари ва қоидаларига бағишланган. Сиз илмий матнларнинг 
режа, тезислар, конспект, реферат, аннотация, мақола, эссе каби 
турлари билан танишасиз. 
 
ИЛМИЙ МАТНЛАРНИНГ ФУНКЦИЯЛАРИ ВА 
ТУРЛАРИ 
 
Функциялари 
 
 
 
 
Турлари 
 
Илмий матнларнинг 
функциялари ва турлари 
Ақлий меҳнатни 
ташкил қилишнинг 
муҳим воситаси 
Ёзма фикр 
Режа,
тезис,
конспект 
Реферат, аннотация, 
тақриз, мақола, илмий тадқиқот 
(диссертация),
курс иши, диплом иши, ўқув 
лойиҳаси ҳақидаги ҳисобот, эссе 
илмий тадқиқот (диссертация) 
мақола ва ҳоказо. 

---

18
* 
РЕЖА 
Режа – энг қисқа ёзув: 
- 
фикр баёнининг изчиллигини акс эттиради ва умумлаштиради; 
- 
матннинг мазмунини очиб беради; 
- 
манбанинг мазмунини хотирада қайта тиклайди; 
- 
конспект ва тезислар ўрнини босади; 
- ҳар хил ёзувларни (маъруза, ахборот, ҳисобот) тузишга ёрдам 
беради; 
- 
бажарилган ёзувни яхшилайди; 
- 
ўзини ўзи назорат қилишни тезлаштиради; 
- 
эътиборни жамлайди; 
- 
яхши таниш бўлган матнни хотирада жонлантириш учун 
ишлатилади. 
 
Бироқ: фактик мазмунни бермайди, балки фақат уни ва 
мазмунни бериш схемасини кўрсатади. 
Режани тузиш тамойиллари 
Тайёр илмий матннинг 
режаси учун 
1) матннинг маз-
муний бўлакларга бўли-
нишини белгилаш; 
2) бўлинган ҳар бир 
мазмуний бўлакнинг асо-
сий фикрини белгилаш
; 
3) режанинг бандини 
матннинг бошқа қисм-
лари билан мантиқий 
яхлит қилиб боғлайдиган 
муҳим жиҳатини фарқ-
лайдиган 
бандини 
ифодалаш.
Яратилаётган илмий 
матннинг режаси учун 
1) 
яратилаётган 
матннинг 
тузилмасини 
унинг учта қисми (кириш, 
асосий 
қисм, 
хулоса) 
орқали башорат қилиш; 
2) ҳар бир қисмнинг 
асосий фикрини белги-
лаш; 
3) режанинг умуман 
мантиқий бирликни таш-
кил 
этадиган 
муҳим 
масалалари 
доирасини 
белгилаш.

---

19
МИ 
1. Матнни танланг ва ўқиб чиқинг.
2. Ҳар бир хатбошига асосий фикрни аниқлаштирадиган саволлар 
тузинг.
3. Матннинг – оддий ёки мураккаб режасини тузинг. Бу ҳолда нима 
учун режанинг у ёки бошқа типи танланганлигини тушунтиринг.
4. 
Режа бандларини тузилган саволлар билан солиштиринг. Шакли ва 
мазмуни бўйича улар ўртасида қандай фарқ борлигини кўрсатинг.