Ilm ziyo zakovat

 
 
11.2 A.Smitning mutloq ustunlik, D.Rikardoning nisbiy ustunlik 
nazariyalari 
Shu vaqtga qadar mavjud bo‛lgan barcha xalqaro savdo nazariyalari xalqaro 
savdoni erkinlashtirish barcha mamlakatlar uchun foyda keltiradi degan fikrni 
ilgari suradi. Erkin tashqi savdoning zarurligi va foydaliligi to‛g‛risida dastlabki 
nazariyalardan biri A.Smitning 
mutlaq ustunlik
 
nazariyasidir. Bu nazariyaga 
ko‛ra har bir mamlakat undagi mavjud sharoitlar va resurslar o‛ziga xosligiga 
tayangan holda ma’lum bir tovarni eng kam xarajatlar hisobiga (yoki vaqt 
birligida bu tovarni eng ko‛p) ishlab chiqirish imkoniyatiga ega. Shunday ekan 
mamlakat mutlaq ustunlikka ega bo‛lgan tovar ishlab chiqarishga ixtisoslashadi 
va ushbu tovarning o‛z iste’molidan ortiqcha qismini sotadi hamda boshqa 
tovarlarni sotib oladi. Chunki bu tovarlar ularni ishlab chiqarishda mutlaq 
ustunlikka ega bo‛lgan davlatlarda ancha arzon ishlab chiqarilgan bo‛ladi. 
Natijada har ikki davlat ham kam resurs sarflab ko‛proq mahsulotga ega 
bo‛ladi.
Masalan, 
O‛zbekiston asosan paxta mahsulotlarini etishtirishga 
ixtisoslashganligi uchun boshqa mahsulotlarga nisbatan ko‛proq shunga 
e’tiborni qaratish lozim. Chunki, O‛zbekiston qishloq xo‛jaligi, ob-havosi va 
qolaversa, butun respublika sharoiti paxta etishtirishga moslashgan va unga 
kam miqdorda mehnat va moliyaviy resurslarni sarf qilib, yuqori hosil olish 
texnologiyasiga ega. Shuningdek, boshqa mamlakatlar ham o‛zi ixtisoslashgan 
sohaga ko‛proq e’tiborni qaratishsagina dunyo bo‛yicha ko‛proq mahsulot 
ishlab chiqariladi va xalqaro savdoda ham katta muvaffaqqiyatlarga erishish 
mumkin. Demak, shu yo‛l bilan dunyo aholisining talablarini maksimum 
qondirish imkoniyatiga erishiladi.

---

184 
Ammo qaysidir mamlakat hech qaysi mahsulot ishlab chiqarish bo‛yicha 
dunyoda mutlaq ustunlikka ega bo‛lmasligi mumkin. Bu esa shu mamlakat 
hamma tovarlarni chetdan keltiradi-mi degan savolni tug‛diradi. Agar shunday 
bo‛lsa importni bu mamlakat qaysi mablag‛lar hisobiga moliyalashtiradi. Bu 
savolga javob berish borasida mutlaq ustunlik nazariyasi boshi berk ko‛chaga 
kirib qoladi. 
D.Rikardo A.Smitning