“Ilm yo’li” variativ dasturida nutq o’stirish mazmunini o’rganish

“Ilm yo’li” variativ dasturida nutq o’stirish mazmunini o’rganish
Mavzu:
Mazkur dastur o‘ziga xos bo‘lib, unga ko‘ra, o‘quv-tarbiyaviy faoliyat kuniga 3 soat davomida amalga oshiriladi, uning majburiy qismi 80 foizni va variativ qismi esa 20 foizni tashkil etadi.
Nutq. Grammatika va leksikaning rivojlanishi davom etadi, nutq ravon bo‘la boradi. So‘z boyligi ortadi, bolalar umumlashtiruvchi otlarni ishlata boshlaydilar, sinonimlar, antonimlar va sifatlardan foydalana boshlaydilar. Agarda bola bilan birga ko‘p o‘qilsa va muloqot qilinsa, unda bu yoshga kelib ham monologik nutq (tushuntirishli va talqin qiluvchi, bayoniy nutq) hamda muloqotda ishtirok eta olish mahorati yaxshi darajada shakllangan bo‘ladi. Yozma nutq shakllana boshlaydi. So‘z boyligi taxminan
3000 ta so‘zgacha boyib boradi.
6-7 yoshli bolaning muloqoti
Bu yoshdagi muloqot vaziyatli-shaxsiy, ya’ni, berilgan konkret vaqtdagi vaziyatni emas, balki “nima bo‘ldi” yoki “nima bo‘ladi” tarzidagi vaziyatni aks ettiruvchi sifatida bo‘ladi.
Muloqotning asosiy mazmuni kishilar dunyosi, xulq-ator qoidalari, tabiiy hodisalardan iborat bo‘ladi. Kattalar dunyo tabiatini ochuvchi ijtimoiy me’yorlar, ijtimoiy kontaktlar va odamlar orasidagi qoidalarning tashuvchisi bo‘lib sanaladi.
Muloqot jarayonidagi etakchi ehtiyoj – o‘zaro tushunish, his-tuyg‘ularni his qilish ehtiyojidir. Bola kattalar bilan o‘zining ham ijobiy, ham salbiy yorqin kechinmalari bilan o‘rtoqlashadi. Ota-onalar hamda pedagoglaning asosiy vazifasi bolaning emotsiyalarini ularning bola hayoti uchun ahamiyatliligini kamaytirmagan holda qabul qilishdan iboratdir.
Nutq, muloqot, o’qish yozish, malakalari sohasi komptensiyalari
“Nutq, muloqot, o‘qish va yozish malakalari” sohasidagi o‘quv-tarbiyaviy faoliyat yakuniga etganidan so‘ng 6-7 yoshli bola:

• nutqni eshitadi va tushunadi;
• o‘z nutqida to‘g‘ri talaffuz, qulay grammatik shakllar va xilma-xil gap konstruksiyalaridan foydalanadi;
• ikkinchi tilni o‘rganishga qiziqish namoyon qiladi;
• ikkinchi tilni egallash bo‘yicha dastlabki bilimlarini ko‘rsatadi;
• badiiy adabiyot asarlariga qiziqish namoyon qiladi;
• so‘zning lug‘aviy, bo‘g‘inli va fonetik tuzilishi to‘g‘risida tasavvurga ega bo‘ladi;
• turli ma’no shakllarini mustaqil ravishda tuzish va so‘zlab berishni biladi;
• yozishning dastlabki malakalari va vositalaridan foydalanishni biladi

Nutq, muloqot, o‘qish va yozish malakalari Kichik soha: Nutq va til Talab: Bola nutqni tinglaydi va anglaydi, so‘zlashadi va muloqot qiladi. Kutilayotgan natija:
 o‘z ona tilida erkin so‘zlashadi; so‘z turkumlarini yoshiga monand mustaqil, grammatik to‘g‘ri qo‘llaydi;  gapdan sinonim va antonimlarni topa oladi va berilgan so‘zlarga ularni moslaydi;  ko‘p ma’noli so‘zlarni turli ma’nolarini farqlaydi;  turli gaplarni tuzadi;  shaxsiy tajribasiga tayanib, rasm yuzasidan tasviriy hikoyani mustaqil tuzadi;  turli janrdagi badiiy asarlarni ifodali hikoyalaydi;  guruh muokamasida muloqotga kirishib va tinglab ishtirok etadi;  qofiyalar tuzadi, topishmoqlar topadi;  nutqida xorijiy so‘zlarni qo‘llaydi;  kichik she’rlarni, qofiyalarni so‘zlab berishi mumkin;  yil fasllari nomini biladi (bahor, yoz, kuz, qish).
 boshqa bolalarga eslab qolgan kitob mazmunini so‘zlab beradi;  sodda va murakkab gaplarni nutqida qo‘llaydi;  so‘zlarni bo‘g‘inlarga bo‘ladi;  bo‘g‘inli kartochkalar yordamida bo‘g‘inlardan so‘zlar tuzadi;  so‘z, tovush, bo‘g‘in, gap haqida tushunchaga ega;  peshlavha, kitob nomlari, rasm tagidagi yozuvlar va hokazolarni o‘qiydi;  bolalar adabiyoti janri nomini biladi (ertak, she’r, hikoya) ;  mashhur yozuvchi va shoirlar nomini biladi.
Kichik soha: O‘qish malakalari Talab: Bola kitob va o‘qishga qiziqish bildiradi. Kutilayotgan natija:
Kichik soha: Qo‘l barmoqlari mayda motorikasi Talab: Bolada yozuv malakasi shakllanadi. Kutilayotgan natija:  qog‘ozda to‘g‘ri chiziqlar, so‘zlar va qisqa gaplarni yozadi;  daftardagi yozuv qatorlarini aniqlay oladi;  rasmlarni to‘g‘ri joylashtiradi;  qo‘lni uzmasdan nuqta-chiziqchalarni birlashtirib rasm chizadi;  matodagi rasmni to‘qiydi;  «o‘ziga» va «o‘zidan» harakatlari yo‘nalishini tushunadi;  turli materiallardan murakkab namunalarni qirqadi.
Til va nutq markazi: didaktik o‘yinlar, tematik mavzuli, katta va kichik formatdagi rasmlar, tasviriy materiallarlar, voqealar ketma-ketligini belgilash uchun rasm seriyalari, turli mezonlarga ko‘ra guruhlash va boshqalar, bolalar kitoblari kutubxonasi, tematik albomlar, topishmoqlar albomlari, magnit harflar to‘plami, "Rasmli Alifbo" kubiklari.

Badiiy adabiyot o‘qish ota onalar bilan hamkorlik

• Ota-onalar bilan konsultativ uchrashuvlarning muhim jihati – ularga bolalarda badiiy adabiyot o‘qish ko‘nikmalarini shaklantirish, uyda kitob o‘qishni tashkil bo‘yicha maslahatlar berish hisoblanadi. Bunday konsultatsiyalar trening shaklida tashkil etlishi mumkin

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT