186
Majburiy sug’urtalashga fuqarolarning sotsial va meditsina sug’urtasi,
yo’lovchilarni sug’urtalash, notarius va bojxona brokerlarining kasbiy ma’suliyatini
sug’urtalash, diniy tashkilotlarga ijaraga berilgan, davlat korxonalari va davlat
qurilishlari mol-mulkini sug’urtalash, fuqarolarning mulki hisoblangan turar joylar, dala
xovlilar, bog’ uylar, xo’jalik qurilmalari va boshqalar kiradi.
Ixtiyoriy sug’urtalash sug’urtalovchi va sug’urtalanuvchi tomonlar o’rtasidagi
shartnomaga asoslanadi, uning aniq shartlari amal qilib turgan qonunchilik doirasida
sug’urtalanuvchi tomonidan mustaqil ravishda o’rnatiladi. Ixtiyoriy ravishda korxonalar
va tashkilotlarning turli xil moddiy boyliklari, moliyaviy xatarlar, buzish yo’li bilan
o’g’irlanadigan uy-joy mulki, yong’indan, vodoprovodning avariyasidan, qo’shimcha
pensiya bilan ta’minlash va tibbiy sug’urtasi va boshqa mol-mulk, sotsial, shaxsiy,
maishiy xarakterdagi risklar sug’urtalanadi.
Sug’urta bozorining ko’rib chiqilgan kategoriyalari sug’urta tashkilotlari ishini
tashkil qilishda, shuningdek sug’urta statistikasini tashkil qilish uchun ham asos
hisoblanadi.
Sug’urta ob’ektlarini o’rganish uchun maxsus ma’lumotlarni to’plash va ularni
iqtisodiy-statistik tahlil qilish zarur. Bu ishni sug’urta statistikasi bajaradi. Sug’urta
statistikasining predmeti – sug’urta faoliyatini ta’riflovchi ko’rsatkichlarni hisoblash va
tahlil qilishni o’rgatuvchi metodlar yig’indisidir, ob’ekti – sug’urtalovchi va
sug’urtalanuvchilar o’rtasidagi bitimlar.
Sug’urta statistikasi o’rganish predmeti va ob’ektiga muvofiq quyidagi vazifalarni
bajaradi:
Sug’urta kompaniyalarini statistik hisobot shakllari bilan ta’minlash;
Sug’urta ishi haqida ma’lumotlarni to’plash va qayta ishlashni tashkil etish;
To’plangan ma’lumotlarni tartibga solish (guruhlash, svodkalash, jadvallar,
grafiklar);
Ixtiyoriy (shaxsiy mol-mulkni, javogarlikni) va majburiy sug’urta
ko’rsatkichlarini va tarif stavkalarini hisoblash va tahlil qilish;
Sug’urta kompaniyalarining iqtisodiy-moliyaviy ko’rsatkichlarini hisoblash
va tahlil qilish;
Statistik ko’rsatkichlarni hisoblash va tahlil qilish bo’yicha statistik
metodologiyani takomillashtirish.
Sug’urta statistikasining muhim vazifalaridan biri, aktuar matematikada modellar
bo’yicha hisoblangan standart natijalarni (risklarni baholash; risklarni har biri bo’yicha
va barchasi uchun birgalikda ko’rilgan zararni hisoblash; sug’urta hodisasining
chastotasini baholash va h.k.) integratsiya qilish hisoblanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: