―ILM-FAN VA TA‘LIMDA INNOVATSION YONDASHUVLAR, MUAMMOLAR, TAKLIF VA YECHIMLAR‖ MAVZUSIDAGI 4-SONLI RESPUBLIKA ILMIY-ONLAYN KONFERENSIYASI 30 - SENTABR 2020 - YIL ―UzACADEMIA‖ scientific-methodical journal 270
www.academiascience.uz
turlari bir hil keltirilgan. Bizni qonunchiligimizga muofiq mikromoliyalashni amalga
oshiruvchi tashkilotlar umumiy asnoda banklar, mikrokredit tashkilotlari, lombardlar
va boshqa kredit tashkilotlari mikromoliyaviy xizmatlar ko‗rsatuvchi tashkilot
ekanligini ko`rishimiz mumkin. Biroq Rossiya davlatida esa ular kategoriyaga
bo`lingan yani mikromoliyalash tashkilotlari, mikromoliyalash kompaniyalari
kabilardir. Rossiya davlati mikromoliyalash to`g`risidagi qonunni 5-moddasiga ko`ra
mikrokreditlovchi kompaniyalar kapitalini 70mln qilib shakllantirishi kerak. Bizda
esa bu ilgari Toshkent shahrida tashkil etilayotgan mikrokredit tashkilotlari uchun u
20 ming yevro ekvivalentda, boshqa aholi punktlarida tashkil etilayotgan mikrokredit
tashkilotlari uchun 10 ming yevro ekvivalentda belgilangan edi. Shu tariqa, Toshkent
shahri uchun ustav fondining minimal miqdori 10,6 marotaba, boshqa aholi punktlari
uchun
–
21,1
marotaba
oshdi.
Shuni taklif berardimkimikormoliyalash tashkilotlari xususan mikrokredit
tashkilotlari mikromoliyaviy xizmatlar ko‗rsatish uchun mablag‗larning manbalarida
yani mikromoliyalash to`g`risidagi qonunning 9-moddasiga ko`ra, mikrokredit
tashkilotining litsenziya olish uchun qo`yiladigan talab kapitali 2,0 mlrd pul
summasini biroz pasaytirish zarur. Faraz qiling bozorda 100ta sotuvchi bor ularni
mablag`i har hil, dokonlari ham har hil siz ta`lab qo`yyabsiz endikichkina do`konlari
borlar savdo qilmaydi deb ho`sh nima bo`ladi mayda sotuvchi yoqolib yirik sotuvchi
qoladi keyin ular monopoliya bo`lib narxini ko`taradi. Gap isbotini bilan degandek
gapimizni mavzuga chuqurroq yondoshganda sezishimiz mumkin. Birinchidan,
mikromoliyalash nima ekanligini ko'rib chiqaylik. Bu o'rtacha yoki past daromadga
ega bo'lgan odamlarga qaratilgan faoliyat turi. Uning kontseptsiyasi Iqtisodiyot
professori Muhammad Yunus (Bangladesh bankiri, 2006 yil Tinchlik bo'yicha Nobel
mukofoti laureati) tomonidan ishlab chiqilgan. U bank xizmatlaridan foydalana
olmaydigan
odamlar
uchun
Grameen
bankini
yaratdi.
O'zbekistonda mikro moliyaviy tashkilotlarning (MMT) umumiy portfeli 20 million
AQSh dollaridan oshmas edi. Qirg‗izistonda bu mablag 175 millionni, Qozog‗istonda
esa 475 millionni tashkil etar edi. Qirg‗izistonda bankdan tashqari MMTlar tashkil
etilganda, aholining bank xizmatlaridan foydalanish imkoniga ega bo‗lmagan
qatlamlariga ko‗proq e‘tibor qaratildi. Biz mikrokredit tashkilotlari bunday ishlarga
ahamiyat bermaymiz. Shuningdek, kredit olish uchun garov ta'minoti talab etiladi,
Qirg'izistonda berilgan kreditlarning deyarli 90 foizi garov bilan ta'minlanmaydi,
ammo
uchinchi
shaxslar
kafolati
bilan
ta'minlanadi.
O'zbekistonda mikrokredit tashkilotlari xizmatlaridan 30 ming kishi foydalanadi.
Asosan ular 7-8 million so'mlik mikrokreditlar oladi, umumiy portfeli esa 160
milliardni tashkil etadi. Bozor endi shakllanmoqda, viloyatlarda filiallar etarli emas.
Ulardan atigi 34 tasi mamlakat miqyosida bo'lib, shundan to'rttasi oxirgi ikki oy