―ilm-fan va ta‘limda innovatsion yondashuvlar, muammolar, taklif va yechimlar‖ mavzusidagi

 
 

---

 ―ILM-FAN VA TA‘LIMDA INNOVATSION YONDASHUVLAR, MUAMMOLAR, TAKLIF VA YECHIMLAR‖ MAVZUSIDAGI
4-SONLI RESPUBLIKA ILMIY-ONLAYN KONFERENSIYASI
 
 
30 - SENTABR 2020 - YIL 
―UzACADEMIA‖ scientific-methodical journal
 
 
 
 
 
 
131 
www.academiascience.uz
SOVUNLAR VA SUN‘IY YUVISH VOSITALARINING XALQ 
XO‘JALIGIDAGI AHAMIYATI 
 Ibragimov Quvonchbek Ismatovich 
Qashqadaryo viloyati QarMII muhandislik – texnalogiya fakulteti
Oziq - ovqat yo‘nalishi 167-guruh 3-kurs talabasi 
Anotatsiya: Sovun va su‘niy yuvish vositalarini olishda xomashyo sifatida 
o‘simlik moylari (kungaboqar moyi, paxta moyi, va b.), hayvon yog‘lari, shuningdek, 
natriy gidroksid yoki suvsizlantirilgan sodadan foydalanish. 
Kalit so‟zlar: sovun, o‘simlik moylari, atir sovun, kir sovun, agregat holatlari, 
dezinfeksiyalovchi hususiyat, sintetik yuvuvchi vositalar. 
Yildan-yilga fan va texnika taraqqiyoti rivojlanib borishi bilan bir qator 
muammolar yuzaga kelyapti, ularning ichida hozirgi zamonda insoniyat hal etishi 
lozim bo‘lgan yirik muammolar yechishda kimyo fani ham hissasini qo‘shmoqda. 
Ya‘ni hayotimizning yarmini egallab olgan kundalik yumushlarni bajarishda qo‘l 
keldigan va yordam beradigan kir yuvish sovunlari qanday hosil bo‘lishi va ularning 
turlari haqida, ushbu maqaloda keng yoritib beriladi.
O‘simlik moylari dastlab gidrogenlanadi,ya‘ni ular qattiq yog‘larga aylantiriladi. 
Yog‘larning o‘rniga molekular massasi katta bo‘lgan sintetik karbon kislotalari ham 
ishlatiladi.Sovun ishlab chiqarishda ko‘p miqdorlarda xomashyo talab qilinadi, shu 
sababli sovunlarni ovqat bo‘lmaydigan mahsulotlardan olish masalasi qo‘yilgan. 
Sovun ishlab chiqarish uchun zaruriy karbon kislotalar parafinni oksidlab olinadi. 
Molekulasida 10 dan 16 tagacha uglerod atomlari bo‘ladigan kislotalarni neytrallash 
yo‘li bilan atirsovun, molekulasida 17 dan 21 tagacha uglerod atomlari bo‘ladigan 
kislotalarni neytrallab –kir sovun va texnika maqsadlari uchun ishlatiladigan sovunlar 
olinadi.
Kiyim-kechaklardagi kirlar turli xil yog‘lardan iborat bo‘lgani uchun ular suv 
bilan yuvilganda toza bo‘lmaydi. Sovun ishtirokida yuvilganda esa tozalanadi. 
Chunki sovun kuchsiz kislota va kuchli ishqordan iborat tuz bo‘lgani uchun suvda 
gidrolizlanadi, natijada eritma ishqoriy reaksiyaga ega bo‘lib,yog‘lardan iborat 
kirlarni yumshatadi. Sintetik yuvish vositalari yuz ming tonnalab ovqat bo‘ladigan 
xomashyoni-o‘simlik moylari va yog‘larni tejashga imkon beradi. Sintetik yuvuvchi 
moddalarning sovunlardan afzalligi shundaki, ular qattiq suvda ham yuvish 
xususyatini saqlab qoladi. Shuning uchun ular atrof –muhitga zararli ta‘sir etishi 
mumkin. Sanoatda sovun olishda xomashyo sifatida hayvon yog‘lari, paxta, kokos 
moyi, gidrogenlangan yog‘lar ishlatiladi. Keyingi yillarda iqtisodiy jixatdan qulay 

---