―ilm-fan va ta‘limda innovatsion yondashuvlar, muammolar, taklif va yechimlar‖ mavzusidagi

 ―ILM-FAN VA TA‘LIMDA INNOVATSION YONDASHUVLAR, MUAMMOLAR, TAKLIF VA YECHIMLAR‖ MAVZUSIDAGI
4-SONLI RESPUBLIKA ILMIY-ONLAYN KONFERENSIYASI
 
 
30 - SENTABR 2020 - YIL 
―UzACADEMIA‖ scientific-methodical journal
 
 
 
 
 
 
129 
www.academiascience.uz
kosmosda) kishi funksiyasini qisman yoki to‘la bajaruvchi mashina deb ham 
atashimiz mumkin. Robot terminini birinchi marta 1920-yilda chex yozuvchisi Karel 
CHapek o‘zining ―‖RUR‖(Rossum universial robotlari)pyesasida ishlatgan. Robotlar, 
asosan 3 turga bo‘linadi: qa‘tiy dastur asosida ishlaydigan robot, odam 
(operator)boshqaradigan robot va sun‘iy intellekti (integrali) robot ish bajarish turiga 
qarab, robot manipulyatorlar,axborot uzatuvchi robot, odimlovchi robot, odimlovchi 
robot va boshqalarga bo‘linadi. Robotlarning tashqi ko‘rinishi ham ,xatti-harakatlari 
ham odamni eslatadi, ya‘ni ularni antropomorf (odamsimon)mashinalar hisoblanadi 
va boshqa mashinalardan shu xususiyati bilan farq qiladi.Robotlar texnikaning asosiy 
2 yo‘nalishi mavjud: sanoatda ishlatiladigan va favqulodda ―ekstremal‖sharoitda 
ishlatiladigan robotlar texnikasi. 
Sanoatda ishlatiladigan Robot, Mas, Robotmanipulyatorlarda ―mexanik qo‘llari 
va tashqi boshqarish puliti yoki o‘ziga o‘rnatilgan dasturli boshqarish qurilmasi, 
EHM (komputer) bo‘ladi. Ko‘pincha robot avtomatik boshqarish tizim bilan 
jihozlanadi. Robotmanipulyatorlar,asosan kishi salomatligi uchun xavfli bo‘lgan 
,‖ekstremal‖sharoitlarda qo‘llaniladi. Robotlar jarayonlarning avtomatlashtirishning 
eng samarali natijasi hisoblanadi. 
Robotlardan foydalanish sohalari borgan sari kengayib bormoqda .Mac, 
Yaponiyada 6ming metrgacha chuqurlikda ishlay oladigan Robot ―geolog‖ notani 
―o‘qib‖ oladigan Robot ―geology‖,notani ―o‘qib‖elektr gitara chaladigan Robot 
―mashshoq‖,Avstraliya qo‘y junini qirqadigan Robot ―sartorosh‖, Aqsh da suv ostida 
ishlay oladigan Robot ―g‘ovvos‖ yaratilgan.Germaniyada esa Robotlar politsiyada 
ishlaydi.Avtomabilsozlik 
rivojlangan 
barcha 
mamlakatlarda, 
shu 
jumladan 
,Ozbekistonda ham Robotlar mashinalarni yig‘ishda ayniqsa,payvandlash ishlarida 
qatnashadi.Ixtirochilar avtomabilni boshqara ladigan Robotni yasash bilan 
shug‘illanishmoqda. Bunday robotning variant Volksshagenzdida (Germaniyada) 
yaratilgan.‖Klaus‖laqabli 
ushbu 
Robot 
2000-yilda 
namoyish 
qilingan.U 
boshqaRobotlar kabi 2 qo‘l va 2 oyoqli emas,3 qo‘l 3 oyoqga ega. Bu Robot 2002 
yilgi ko‘rgazmada ham ishtirok etdi, lekin hali amalda qo‘llanilganicha yoq. Bunday 
robotlar ustida Yaponiyada ham tajribalar olib borilmoqda. 
Odatda, robotlar deganda, ko‘pchilikning ko‘z oldiga insonlardek gaplasha 
oladigan, ularning o‘rniga barcha yumushlarini bajara oladigan yordamchilar keladi. 
Ammo bu nisbatan kengroq tushuncha. Aslida mana shu qurilmangizdagi dasturlar: 
google-tarjimon, lug‘atlar shular jumlasidandir. 
Aynan qanday mashinalar Robot, odatiy robot quyidagi sifatlarga ega bo‘lishi 
kerak. 
-Tabiiy emas,ya‘ni ongli mavjudod tamonidan yasalgan. 
-Atrof-muhitni kuzata oladi. 

---