Ilm-fan va ta’limda innovatsion yondashuvlar, muammolar, taklif va

“UzACADEMIA” scientific-methodical journal
 
 
 
 
118 
www.academiascience.uz
SALOMLASHISHNING NOVERBAL TURLARI 
 
Bekmuhammedova Madina 
ADU Pedogogika Instituti 1-kurs magistranti 
 
Annotatsiya
:Ushbu maqolada noverbal muloqot, uning turlari hamda 
xuxusuyatlari, turli xalqlarda salomlashishning noverbal usullari ko‘rsatib o‘tilgan. 
Kalit so‘z
:imo-ishora, slomlashish, noverbal aloqa vositalari 
Imo-ishora tili dunyodagi eng keng tarqalgan til sifatida tan olingan. Bu e'tirof 
ko'pchiligimizga noverbal aloqa vositalari - yuz ifodalari, imo-ishoralar, ko'z bilan 
aloqa qilish, intonatsiyadan qat'i nazar, universal deb o'ylash huquqini beradi. Ammo 
har bir yurtning madaniyati o'z qonunlariga ko'ra rivojlanadi va har bir mamlakatda 
og'zaki bo'lmagan muloqotning o'ziga xos xususiyatlari mavjud.Bu xususiyatlarni 
bilish har bir kishiga ―xorijiy hududda‖ suhbatdosh bilan muloqotni samarali 
o‗rnatishga yordam beradi va, albatta, bu muloqot davomida o‗zini ancha ishonchli 
his qiladi. 
Noverbal muloqot va xulq-atvor bo'yicha ilmiy tadqiqotlar Charlz Darvinning 
1872 yilda nashr etilgan "Odam va hayvonlarda his-tuyg'ularning ifodasi" bilan 
boshlandi. O'sha vaqtdan beri so'zsiz muloqot va xatti-harakatlarning turlari, ta'siri va 
ifodalari bo'yicha ko'plab tadqiqotlar olib borildi.
A.Sadoxin insonning har tomonlama uyg‘un kamol topishi uning til, urf odatlar, 
an‘analar va madaniy qadriyatlarni puxta egallashi bilan belgilanadi,deb 
aytadi.
21
Chunki muloqotda shaxslararo qarama-qarshilik inson xulq-atvorini, boshqa 
tildagi noverbal vositalar va milliy urf-odatlarini to‘liq tushunib yetmasligidan kelib 
chiqadi. 
Rus tilshunosi T.Nikolayeva va B.Uspenskiylar noverbal vositalarni kelib 
chiqishi yuzasidan ikkita, ya‘ni tabiiy (hamma uchun umumiy ma‘noga ega bo‘lgan) 
va an‘anaviy (madaniyat va an‘anlarga xos bo‘lgan xarakatlar) xatti-xarakatlarga 
ajratishga tavsiya qilgan bo‘lsa,[2] M.Saidxonov o‘zbek tilidagi noverbal 
vositalardan tarkib topgan va ishlatib kelinayotgan muomala shakllariga 
rituallar(udumlar), etiket formalari va imo-ishoralarni kiritgan.[3] 
Og'zaki 
bo'lmagan 
muloqotning 
katta 
qismi 
uchun 
yuz 
ifodalari 
mas'uldir.Tabassum yoki qovog'ini solish bilan bir qancha ma'lumot etkazish 
mumkin.. Insonning yuzidagi nigoh ko'pincha biz ko'rgan birinchi narsa, hatto u nima 
deyishini eshitishimizdan oldin ham. 
21
Садохин А. Введение в теорию межкультурной коммуникации. –М.: КноРус, 2014. –С. 25. 

---

“ILM-FAN VA TA’LIMDA INNOVATSION YONDASHUVLAR, MUAMMOLAR, TAKLIF VA 
YECHIMLAR” MAVZUSIDAGI 2
4
-SONLI RESPUBLIKA ILMIY-ONLAYN KONFERENSIYASI