Ikkinchi darajali bo`laklar. To`ldiruvchi va uning ifodalanishi. Holning ma`no turlari

Ikkinchi darajali bo`laklar. To`ldiruvchi va uning ifodalanishi. Holning ma`no turlari

Eslab qoling. Gapning kesimi bilan bog‘lanib ^ predmetlik ma’nosini ifodalovchi va kimni? nimani? kim (bilan, orqali, uchun), nima (bilan, orqali, uchun) so‘roqlariga javob bo‘lgan ikkinchi darajali bo‘lakka to‘ldiruvchi deyiladi.

To‘ldiruvchi kesimdan anglashilgan harakat-holat, belgi-xususiyat bilan bog‘langan predmetni bildirganligi tufayli ot, olmosh va otlashgan so‘zlar bilan ifodalanadi. To‘ldiruvchi doimo gapning kesimi bilan bog‘lanadi. Agar u bog‘langan so‘z kesim bo‘lib shakllana olmagan bo‘lsa, ana shu so‘z bilan birgalikda kesimga nisbatan bitta gap bo‘lagi vazifasida keladi. Bunday vaqtda u gapning emas, bo‘lakning bo‘lagi bo‘ladi.

38-mashq. O‘qing. Nomustaqil to‘ldiruvchilarni aniqlab, ular ishtirok etgan gaplarni daftaringizga ko‘chirib yozing. 1. Biz jurnalist deganda, faoliyati hamma vaqt ham ko‘zga tashlanavermaydigan zahmatkash va kamtarin muharrirlar, noshirlar, zamonaviy axborot vositalarining ishchi-xizmatchilarini ko‘z oldimizga keltiramiz. 2. Vatani- miz erishgan yutuqlarda, hayotimizda amalga oshirilayotgan, faxr-u g‘urur qilishga arziydigan o‘zgarishlarda jurna- listlarning hissasi bor. 3. Bugun biz yangi hayot qura- yotgan ekanmiz, hayotning o‘zi jamiyatimizda hanuz saqlanib kelayotgan ba’zi munosabatlarni tubdan o‘zgartirishga da’vat etayotganini anglab olishimiz kerak. 4. Hayotimizda demokratik tushunchalarni qaror toptirish uchun bel bog‘lagan insonlardan o‘z burchini sidqidildan ado etishlari talab qilinadi. 5. Mehnat taqsimoti yuksak maqsadlarga erishishimiz yo‘lida biz uchun har tomonlama ma’qul bo‘ladi.

39-mashq. Berilgan matnni davom ettiring. Mustaqil to‘ldiruvchilarni aniqlang. Non — bu mo‘jiza. Non — bu ilohiy ne’mat. Non — bu ona kabi muqaddasdir. Ha, nonni ta’riflashga har qanday so‘z ojizlik qiladi. Non to‘g‘risida rejissorlar yuzlab filmlar yaratdilar. Uning shifobaxsh xususiyati haqida shifokorlar ilmiy asarlar yozdilar. Non haqida ertakchilar ajoyib rivoyatlar-u ertak- lar to‘qidilar...