Ijtimoiy ta'minot va himoyaga qaratilgan siyosat

Ijtimoiy ta'minot va himoyaga qaratilgan siyosat.
Mamlakatimizda amalga oshirilayotgan islohotlarning asosiy tamoyillaridan biri sifatida O‘zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti Islom Karimov tomonidan asoslab berilgan kuchli ijtimoiy siyosat yuritish, aholini ijtimoiy himoya qilish va qo‘llab- quvvatlash uchun zarur sharoit yaratdi deb ta'kidlab o‘tgan edi. Haqiqatda ham olib borilayotgan iqtisodiy-ijtimoiy islohotlar natijasida o‘tgan 25 yil davomida aholining yalpi daromadlari 8,9 barobar oshdi. Mamlakatda mavjud bo‘lgan soliq siyosati ham taraqqiyotning «O‘zbek modeli» ning besh tamoyildan biri bo‘lgan kuchli ijtimoiy siyosat yuritish tamoyili bilan uyg‘unlashib ketgan. Bu siyosatni yuritish mamlakatimizda soliq yukini muntazam pasayib borish tendensiyasida namoyon bo‘lmoqla (1-diagramma). 1-diagramma Soliq yukining YaIMga nisbatan pasayib borish tendensiyasi Soliq siyosatining muhimligini O‘zbekiston Respublikasi Birinchi 3 Soliq kodeksi ma'lumotlari asosida ishlab chiqildi Prezidenti I.Karimov quyidagicha e'tirof etgan: «Izchillik bilan amalga oshirilayotgan, birinchi navbatda, soliq yukini kamaytirishga qaratilgan oqilona soliq siyosati iqtisodiyotdagi tarkibiy o‘zgarishlarga, xo‘jalik yurituvchi sub'ektlarning ishbilarmonlik faolligi va moliyaviy barqarorligini yuksaltirishga xizmat qilmoqda»4. Ijtimoiy himoyaga yo‘naltirilgan soliq siyosati asosida jismoniy shaxslarning daromadidan olinayotgan daromad solig‘ining stavkasi yildan- yilga pasayib bormoqda (1 – jadval).

Солиқ ставкаларининг даражалари	2012	2014	2015	2016	2017
Қуйи	9	9	7,5	7,5	7,5
Ўрта	17	17	16	16	16
Юқори	24	24	23	23	23
Энг юқори	-	-	-	-	-

1 – jadvaldagi ma'lumotlardan ko‘rinib turibdiki 2012 yilda daromad solig‘ining quyi stavkasi 9 foiz, yuqori stavkasi 24 foiz, eng yuqori stavkasi 0 foizni tashkil qilgan. Ijtimoiy himoya tamoyiliga asosan yildan-yilga soliq stavkalari pasayib borib, 2017 yilda 7,5 foizlarni tashkil qildi. Shuni alohida qayd etish kerakki aholi daromadi tarkibi o‘zgardi, daromadning yangi manbalari vujudga keldi, ya'ni: 4 I.Karimov. 2012 yil Vatanimiz taraqqiyotini yangi bosqichga ko‘taradigan yil bo‘ladi. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti I.Karimovning 2011 yilning asosiy yakunlari va 2012 yilda O‘zbekistonning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishning ustuvor yo‘nalishlariga bag‘ishlangan Vazirlar Mahkamasining majlisidagi ma'ruzasi // Adolat, 3-son, 2012 yil 20 yanvar. 5 O‘zbekiston Respublikasi Soliq kodeksi ma'lumotlari asosida ishlab chiqilgan

- daromadning yangi turlari-tadbirkorlik faoliyatidan, mulkdan, ko‘chmas mulkdan, qimmatli qog‘ozlardan, chet el valyutasidan keladigan daromadlar paydo bo‘ldi;
- daromadlarning tarkibi sifat jihatdan o‘zgardi, «daromad tanqisligi», «oila pul daromadlarining xarid qobiliyati» kabi juda ko‘p tushuncha va iqtisodiy kategoriyalar yuzaga chiqdi. Eng muhimi, aholini tadbirkorlik faoliyatidan olinadigan daromadi qonunlar bilan kafolatlanadi, jumladan, 2012 yil martda qabul qilingan O‘zbekistok Respublikasining «Oilaviy tadbirkorlik to‘g‘risida»gi Qonuni bunga yaqqol misoldir. Ushbu qonunga asosan oilaviy korxonalarga bir qator qulayliklar yaratilgan:
- oilaviy korxonalarga kichik tadbirkorlik sub'ektlari uchun qonun hujjatlarida azarda tutilgan imtiyozlar, preferensiyalar va kafolatlar tatbiq etiladi;
- oilaviy korxonalarning moliya-xo‘jalik faoliyatini rejali tekshirishlar ko‘pi bilan to‘rt yilda bir marta amalga oshiriladi;
- yangi tashkil etilgan oilaviy korxonalarning moliya-xo‘jalik faoliyati dastlabki uch yil mobaynida rejali tekshiruvdan o‘tkazilmaydi.
Mamlakatimiz aholisini ijtimoiy himoya qilish va qo‘llab-quvvatlash maqsadida O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “2012-2016 yillarda O‘zbekiston Respublikasida xizmat ko‘rsatish sohasini rivojlantirish dasturi to‘g‘risida”gi 2012 yil 10 maydagi 1754 – sonli Qarori qabul qilindi. Ushbu Qarorning asosiy maqsadi xizmat ko‘rsatish sohasini jadal rivojlantirish, qishloq joylarida ko‘rsatilayotgan xizmatlar turini kengaytirish hamda sifatini yaxshilash va buning asosida mamlakat iqtisodiyotini barqaror va jadal rivojlantirishda aholining bandligini ta'minlash, daromadini ko‘paytirish va farovonligini yuksaltirishda xizmat ko‘rsatish sohasining roli hamda ahamiyatini oshirishdir. Qabul qilingan chora-tadbirlarni amalga oshirish natijasida xizmat ko‘rsatish sohasining yalpi ichki mahsulotdagi ulushi 2005 yildagi 38,7 foizdan
2017 yilda 56,4 foizga o‘sdi. Bu o‘sishning 2006-2017 – yillardagi o‘zgarish tendensiyasi 2-diagrammada aks etilgan.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining PQ – 1754 – sonli Qarorida mamlakatimiz yalpi ichki mahsulotida xizmat ko‘rsatish sohasi ulushini 2016 yilgacha 55 foizgacha oshirilishi nazarda tutilgan.

Mazkur Qarorga asosan xizmat ko‘rsatish sohasida faoliyat ko‘rsatayotgan xo‘jalik yurituvchi sub'ektlarni rag‘batlantirish maqsadida soliq to‘lovlari bo‘yicha bir qancha imtiyozlar berildi.