Ijtimoiy soha, iqtisod va huquq

Tabiat - estetik tarbiyaning zaruriy 

---

Seminar mashg’ulotlari 

 

 

 

292 

 

 

 

vositasi.

  Shuni  maxsus  ta'kidlash  kerakki,  zamonaviy  inson  tarbiyasini  estetik  jihatdan  kamol 

toptirishda  oila  qanchalik  ustuvor  omil  bo'lib  hisoblansa,  bu  jarayonda  tabiat  ham  undan  kam 

ahamiyat kasb etmaydi. Chunki tabiat bilan ongli tarzda murosa qilmaslik shaxsni nafosatli jihatdan 

mukammal  bo'lib  yetishishiga  monelik  ko'rsatadi.  Shuning  uchun  inson  va  tabiat  o'rtasidagi 

munosabat  inqiroz  va  halokat  yoqasiga  kelib  qolgan  hozirgi  vaqtda  bu  muammoni  chetlab  o'tish 

maqsadga muvofiq bo'lmaydi. Ma'lumki, inson o'zining ma'naviy va moddiy ehtiyojlarini qondirish 

maqsadida  azaldan  tabiat  bilan  hamkorlik  qilib  kelgan.  Tabiatdagi  go'zalliklardan  bahramand 

bo'lishlari  barobarida  uni  nafosatli  tarzda  o'zlashtirishga,  inchunun,  mavjud  hunukliklarni  bartaraf 

qilishga  harakat  qiladi.  Biroq,  keyingi  bir  necha  o'n  yillik  jahon  maamlakatlarining  atrof  muhit 

sohasidagi harakatlarini tanqidiy taxlil etish davri bo'ldi. Sanoatlashtirish inqilobi inson bilan tabiat 

o'rtasidagi  munosabatni abadul abad  buzib qo'yganini  insonicht tobora anglab bormoqda. XXI asr 

o'rtalariga kelib inson faoliyati yerdagi yashash imkoniyatlarining asosiy shartlarini buzib yuborishi 

xavfi yana ham aniqroq namoyon bo'lmoqda. Bugunga kelib eng jiddiy o'zgarish yer atmosferasida 

yuz berayotganligi barchamizga ayon. Bu ayniqsa, karbonat angidrid va azot okisi singari “parnik” 

gazlariga taalluqlidir... Bu xolning insoniyatga qanday ta'sir ko'rsatishini ilgaridan aytib berish qiyin, 

chunki global iqlim g'oyatda murakkab tizimdir. Masalan, yuz minglab yillar barqaror bo'lib kelgan 

va  millionlab  odamlarning  taqdirini  xal  etgan  shamollar  –  yo'nalishini,  yog'inlar  miqdorini 

o'zgartirish mumkin. Balki orollar va past qirg'oq hududlarida yashovchilarga havf– hatar tug'dirib 

dengizlardagi suvning sathi ko'tarilishi mumkin. Aholi haddan tashqarii ko'payib ketgan va borgan 

sari  kuchliroq  tazyiq  sezayotgan  sayyoramizning  aslida  busiz  ham  muammolari  bor,  Ushbu 

qo'shimcha ta'sirlar ochlik va boshqa halokatlarni keltirib chiqarishi mumkinligi esdan chiqarmaslik 

kerak. Afsuski, aksariyat xollarda shaxsning tabiat bilan bo'ladigan munosabati estetik jihatdan to'g'ri 

yo'lga  qo'yilmaganligi  hamda  uning  estetik  «no'noqligi»  bois  ular  o'rtasida  katta  bo'shliq  yuzaga 

keldi; bu bo'shliq insoniyat boshiga misli ko'rilmagan talofotlarni solishi mumkin. Ushbu muammoni 

bartaraf etish pirovardida inson ehtiyoji uchun zarur bo'lgan ko'plab tabiiy–moddiy boyliklarni tejab 

qolishga, atrof–muhit musaffoligini ta'minlashga, o'simlik va hayvonot olamini asrab qolishga va eng 

asosiysi inson genofondining yo'q bo'lib ketish havfining oldini oladi.