Ijtimoiy soha, iqtisod va huquq

I. 

Tezisni rad etish. 

 

Tezisni rad etishning kuyidagi usullari mavjud:  

1.

 

Faktlar  orkali  rad  etish.  Bu  eng  ishonchli  va  samarali  usuldir.  Bunda  bulib  o‘tgan 

voqealarga,  statistik  ma’lumotlarga  asoslanib  tezis  rad  etiladi.  Masalan,  “Sovet  davrida 

O‘zbekiston to‘laqonli mustaqil respublika bo‘lgan”, degan tezisni rad etish, ya’ni uning noto‘g‘ri 

ekanligini  isbotlash  uchun  tarixiy  faktlarga  asoslanamiz.  O‘sha  davrda  respublika  rahbariyati 

birorta muhim masalan Moskvaning ruxsatisiz hal qila olmaganligiga dalillar keltirib, tezisni rad 

etamiz.  

2.

 

Tezisdan  kelib  chikadigan  natijalarning  xatoligini  (yoki  ziddiyatli  ekanligini)  ko‘rsatish 

orkali rad etish. Bunda tezisdan kelib chikadigan natijalarning chin emasligi asoslab beriladi. Bu 

usul  

“bema’nilikka olib kelish”, deb ataladi. Rad etilayotgan tezis vaqtincha chin deb tan olinadi, undan 

kelib chiqadigan natijalar aniqlanib

 , 

bu natijalarning xaqiqatga zid, noto‘g‘ri ekanligi isbotlanadi. 

Chin asosdan xato natija kelib  

chiqmaydi,  aks  xolda  bu  bema’nilik  buladi.  “Bema’nilikka  olib  kelish”  usulining  formulasi 

kuyidagicha:  

(a —> ) —> ((a 

—\ 

) —> a)  

3.

 

Tezisni antitezisni isbotlash orkali rad etish. Rad etilayotgan tezisga zid bulgan yangi tezis 

(antitezis) olinadi va isbotlanadi. Uchinchisi istisno konuniga muvofik, antitezisning chinligidan 

tezisning  xatoligi  keltirib  chikariladi.  Masalan,  I.A.Karimov  “Tarixiy  xotirasiz  kelajak  yo’q” 

nomli  maqolasida  “Amir  Temur  buyuk  sarkarda  bo‘lgan  va  yovuzliklar  kilgan”,  degan  tezisni 

shunday rad etadi: “Inson bir paytning o‘zida ham bunyodkor, ham yovuz bo‘lishi mumkin emas. 

Ne-ne madrasayu masjidlar, oily koshonalarni qurgan, ne-ne olimu fuzalolarning boshini silagan, 

Qur’oni karimni yod bilgan inson yovuz bo’lmaydi.  Qonxo‘r odam “Kuch  – adolatda”, deyishi 

---