Ijtimoiy soha, iqtisod va huquq

1-MAVZU: FALSAFA FANINING PREDMETI, MAZMUNI VA JAMIYATDAGI ROLI 

 

 

 

  

  

  

  

15 

 

 

 

•

 

gnoseologiya (boshqa bir terminologiyaga ko‘ra – epistemologiya) – bilish nazariyasi; 

 

•

 

ijtimoiy falsafa – jamiyat haqidagi ta’limot; 

 

•

 

etika – axloq haqidagi ta’limot; 

 

•

 

aksiologiya – qadriyatlar haqidagi ta’limot; 

 

•

 

falsafiy antropologiya – inson haqidagi ta’limot va boshqalar. 

 

Falsafa ularning muhim xususiyatlari, birinchi sabablari va asoslarini  

aniqlashdan manfaatdor. U yoki bu munosabatni dunyoga yondashuv mezoni sifatida tanlash  

(masalan,  dunyoga  uyg‘unlik,  go‘zallik,  mutanosiblik  nuqtai  nazaridan  yondashish)  u  yoki  bu 

falsafiy fanni (ayni holda estetikani) belgilaydi.  

Dunyoga uni bilish imkoniyatlari va qonuniyatlari nuqtai nazaridan yondashish bilish nazariyasi 

–  gnoseologiyani  vujudga  keltiradi.  «Inson  –  dunyo»  tizimiga  hokimiyat  munosabatlari  nuqtai 

nazaridan  yondashish  siyosatshunoslikning  predmetini  tashkil  etadi.  Munosabatlar  o‘zagini 

axloqiy me’yorlar tashkil qilgan taqdirda esa tadqiqotchi etika sohasiga qadam qo‘yadi. 

 

SHunday qilib, falsafaning asosiy masalasi strukturasi falsafaning o‘z strukturasini aks ettiradi, 

falsafa esa o‘z asosiy masalasining keng nazariyasi  sifatida namoyon bo‘ladi. Boshqacha qilib 

aytganda,  falsafaning  asosiy  masalasi  xususida  mulohaza  yuritish  jarayonida  biz  borliq  nima, 

tafakkur nima degan savollarga turli xil javoblar olamiz. Vaqt o‘tishi bilan bu javoblar o‘z dalillar 

tizimi, metodologik tamoyillarini shakllantiradi va falsafiy yo‘nalishlarga aylanadi.  

Falsafaning 

jamiyatdagi  ahamiyati  -  falsafa  insoniyat  tarixiy  taraqqiyoti  davomida  yaratilgan  ma’naviy 

madaniyatning  bir  qismi  bo‘lib,  insonning  o‘zi  va  borliq  to‘g‘risidagi  bir  butun  dunyoqarashi 

tizimidan iboratdir. Falsafa inson muammosini o‘zining asosiy o‘rganish mavzusi hisoblab, uning 

o‘ziga, borliqqa munosabatini falsafaning bosh masalasi deb qaraydi. SHu sababli uning asosiy 

maqsadi ham inson manfaatlariga xizmat qilishdan iboratdir.Falsafa o‘z tadqiqot mavzusi sifatida 

insonning mohiyati, jamiyatdagi ijtimoiy, iqtisodiy, siyosiy, ma’naviy munosabatlarning asoslari 

va  sabablari,  borliq,  materiya,  tabiat  taraqqiyotining  eng  umumiy  muammolarini  o‘rganadi. 

Falsafa qadim davrlardan boshlab kishilarning aqliy salohiyati o‘sishida, nazariy tafakkuri qaror 

topishida, axloqiy kamolatida muhim rol o‘ynab kelgan.   

Bugungi  kunda  mamlakatimizda  2017  —  2021  yillarda  O‘zbekiston  Respublikasini 

rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar strategiyasi asosida barcha soha 

va tarmoqlarda ulkan o‘zgarishlar amalga oshirilmoqda. Bu borada jamiyat hayotida ezgu qadriyat 

va  an’analarni  chuqur  qaror toptirishga,  xususan,  xalqimiz,  ayniqsa,  yosh  avlodning  ma’naviy-

intellektual  salohiyati,  ongu  tafakkuri  va  dunyoqarashini  yuksaltirishda,  ona  Vatani  va  xalqiga 

muhabbat va sadoqat tuyg‘usi bilan yashaydigan barkamol shaxsni tarbiyalashda falsafa fanining 

o‘rni beqiyos ahamiyatga egadir. Yoshlarimizning jismonan sog‘lom, ruhan va aqlan rivojlangan, 

mustaqil  fikrlaydigan,  Vatanga  sodiq,  qat’iy  hayotiy  nuqtai  nazarga  ega  yoshlarni  tarbiyalash, 

demokratik islohotlarni chuqurlashtirish va fuqarolik jamiyatini rivojlantirish jarayonida ularning 

ijtimoiy faolligini oshirishda falsafa fanining ahamiyatini ko‘rishimiz mumkin.