Ijtimoiy soha, iqtisod va huquq

Seminar mashg’ulotlari 

 

 

 

290 

 

 

 

tashvishlar qarshisida ojizlik qiladi va natijada yot g'oyalar ta'siriga tushib qoladi. Ana shunday salbiy 

holatlarning  paydo  bo'lmasligi  uchun  ham  san'at  o'zini  tobora  insonga  yaqinlashtirib  boradi. 

Chinakam san'at insonni bu xolatdan qutqarishga qodir bo'lgan estetik tarbi vositasidir. Shuningdek, 

shaxsning estetik tarbiyasini san'at vositasida amalga oshirishning afzal tomonini ikki xususiyat bilan 

ifodalash  mumkin.  Birinchidan,  san'at  ijtimoiy  anglashning  boshqa  shakllariga  qaraganda  insonga 

birmuncha  yaqinroq  hamda  tezroq  ta'sir  ko'rsata  olish  imkoniga  ega.  Ikkinchidan,  san'at  insonni 

estetik  jihatdan  kamolotga  yetkazish  jarayoniga  muayyan  mafkuraviy  mazmun  bag'ishlashi  bilan 

birga inson ma'naviy qadriyatlarini ro'yobga chiqarishda yaqindan yordam ko'rsatadi. San'at o'zining 

estetik  bisotini  to'laligicha  namoyon  qilishi  uchun  ham  tarbiya  jarayoni  bilan  chambarchas 

bog'lanadi.  Chunonchi,  inson  tafakkurini  go'zallashtirish  estetikaning  tadqiqot  obekti  hisoblansa, 

estetik tarbiyaning predmeti esa ma'naviy dunyoni inson tomonidan estetik anglash bilan belgilanadi. 

Ma'lumki,  fuqarolarda  yuksak did va  idealni shakllantirish estetik tarbiyaning asosiy  vazifalaridan 

hisoblanadi.  Bu  vazifaning  zalvorli  yukini  avval  ham,  hozir  ham  va  bundan  keyin  ham  chinakam 

san'at, adabiyot va ma'rifat ko'tarishiga shubha yo'q. Shuni aytish lozimki, so'nggi yillarga kelib san'at 

va  madaniyatga  jamiyat  hayotini  o'zgartiruvchi,  unga  xizmat  qiluvchi,  fikrlar  almashinuvini 

ta'minlovchi  hamda  estetik  ahamiyat  kasb  etuvchi  murakkab  ijtimoiy  jarayon  sifatida  munosabat 

bildirilayotganligi diqqatga sazovor. Negaki, turli–tuman madaniy–ma'rifiy tadbirlar, rang– barang 

ko'rik–tanlovlar,  san'at  bayramlari  va  festivallarini  o'tkazilshi  o'z  navbatida  kishilarni  tayyor 

ma'naviy «mahsulotning iste'molchisi»ga aylanib qolishidan saqlaydi. Shuningdek, san'atning inson 

estetik tafakkurini  yuksaltirishdagi ahamiyati  yana shu bilan  izohlanadiki, san'at avvalo; voqelikni 

badiiy  qiyofalar  yordamida  aks  ettiradi,  o'zida  moddiylik  va  ma'naviylikning  estetik  mazmunini 

namoyon  qiladi,  ijtimoiy  hayotga  yangicha  ko'rk  bag'ishlaydi,  ularni  qaytadan  tashkil  etadi  va 

o'zgartiradi. Ana shunga ko'ra, insonning bilimlilik tomoni san'atning ko'rinishlarini namoyon ettirish 

holatlarini amalga oshiradi. Mazkur xolatlar natijasida estetik tarbiyaviylik hususiyati o'z ifodasini 

topadi. Demak, ko'rinib turibdiki, san'at voqelikka estetik munosabatning kengqamrovli sohasi bo'lib, 

u insonni nafosatli hamda badiiy didini shakllantirishda muhim vosita vazifasini bajaradi. San'atning 

tarbiyaviy-g'oyaviy funksiyasi hayot haqiqatlarini  qaytadan tiklash orqali namoyon bo'ladi. Estetik 

haqiqatning o'zi esa hayotni badiiy ijod qonunlari bilan aks ettirishi natijasida vujudga keladi.