Ijtimoiy soha, iqtisod va huquq


  Etikaning  kategoriyalari,  tamoyillari,  me’yorlarining  shaxs  va  jamiyat



Download 7,04 Mb.
Pdf ko'rish
bet352/596
Sana01.01.2022
Hajmi7,04 Mb.
#299388
1   ...   348   349   350   351   352   353   354   355   ...   596
Bog'liq
904c905561308df8123e757d91daf0b330868b1d

4.  Etikaning  kategoriyalari,  tamoyillari,  me’yorlarining  shaxs  va  jamiyat 

munosabatlarida namoyon bo‘lishi 

 

Avval biz axloqiy hissiyotlarni axloqiy anglash uchun muayyan ma’noda material ekani to‘g‘risida 



birrov to‘xtalib o‘tgan edik. Bu xamda mumtoz faylasuflar xam e’tiborga sazovar fikr bildirganlar. 

Chunonchi,  buyuk  ingliz  mutafakkiri Jon  Lokk, tushunchada  nimaiki  bor ekan, u bundan avval 

hissiyotda  mavjud  bulgan,  deb.  ta’kidlaydi.  “Tabiat  qonuni  borasidagi  tajribalar”  asarida  u 

shunday deb yozadi “Agar hissiyotdan aqlga narsalar qiyofasi etkazib berilmasa, u xolda tafakkur 

uchun  xech  qanday  material  berilmagan  buladi  va  aql  bilishni  tarakkiy  ettirishi  borasida  tosh, 

yog‘och, kum  va  xokazo qurilish  materiallarisiz  me’mor bino kurishda qanchalik  ish qila olsa, 

shunchagina  ish  bajara  biladi”.  Aqlni  ideallashtirish,  hissiyotni  ikkinchi  darajali  omil  sifatida 

talqin  -  etish,  afsuski,  Lokkga  unga  o‘xshash  ba’zi  mutafakkirlar,  fikrlarini  hisobga  olmaslik 

keyingi  davrlarda,  ayniqsa,  kuchaydi.  Xegel  singari  faylasuflar  esa  bugun  borliqni 

mantiqiylashtirish  yo‘lidan  bordilar.  Lekin  XIX  asrning  ikkinchi  yarmidan  boshlab,  Farb 

allomalari  bu  yo‘lning ko‘p  jixatdan  yanglash ekanini angladilar. XX asr mutafakkirlari, puhiy 

tahlil falsafasidagi yangi froydchilik oqimining atoqli namoyandalaridan biri Karl Yung shunday 

deb  yozadi  “g’arb kishisi” ruhiy (“psixologik”), so‘zini eshitganida, uning uchun  “u shunchaki 

ruxiy”  tarzida  jaranglaydi.  Uning  uchun  “psixe”  -  qalb  qandaydir,  achinarli  darajada  kichik, 

e’tiborga noloyiq, shaxsiy, sub’ektiv v.h.. SHu sababli “ruh” (qalb) o‘rniga “aql” so‘zini ishlatish 

ma’qul ko‘radi...” Boshqa bir o‘rinda “... barcha metafizik muloxazalar uchun ijodiy zamin aynan 

qalbning  (ma’naviylikning)  ko‘zga  ko‘rinmas,  etishib  bo‘lmas  tarzdagi  inikosi  hisoblangan 

ongdir...”,  degan  fikrni  bildiradi.  Darxaqiqat,  “yurak  va  aql”,  “hissiyot  va  ong”  bahsida  Farb, 

ayniqsa,  bizning  XX  asrda,  so‘zsiz,  birinchilikni  aqlga,  ongga  beradi.  Yuqoridagi  kabi  fikrlar 

istisnoli  xollardir.  Shu  bois  axloqshunoslik  nuqtai  nazaridan  muxabbat  xaqida  gap  ketsa,  uni 

xissiyot, deb yana buning ustiga, ta’riflash qiyin bulgan tuyg‘u, deb ataydilar va uni tushuncha 

tarzida  olib  qarashdan  cho‘chiydilar.  Vaholanki,  muxabbat  aynan  axloqiy  hissiyot  va 

axloqshunoslikning bosh mezoniy tushunchasidir.  




Download 7,04 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   348   349   350   351   352   353   354   355   ...   596




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish