Ijtimoiy soha, iqtisod va huquq


-MAVZU. BILISH NAZARIYASI: ASOSIY MUAMMOLARI VA YO‘NALISHLARI



Download 7,04 Mb.
Pdf ko'rish
bet182/596
Sana01.01.2022
Hajmi7,04 Mb.
#299388
1   ...   178   179   180   181   182   183   184   185   ...   596
Bog'liq
904c905561308df8123e757d91daf0b330868b1d

6-MAVZU. BILISH NAZARIYASI: ASOSIY MUAMMOLARI VA YO‘NALISHLARI 

 

  



  

100  


  

umumiy  o‘zgaruvchanligi  bir  narsaning  ikkinchi  narsaga  –  erning  suvga,  suvning  havoga, 

havoning  olovga,  olovning  efirga  aylanishi  va  qayta  takrorlanishi  bilan  xarakterlanadi,  deb 

hisoblaganlar.  

Dialektik metod yangi davrda, xususan, nemis falsafasida, ayniqsa, Kant, Fixte, SHelling va Gegel 

tomonidan yanada chuqurroq tahlil qilingan. YAngi davrning o‘ziga xoc xususiyati shundaki, bu 

davrga  kelib  taraqqiyotga  yangicha  munosabat  shakllandi.  Dialektik  metod  predmetlarda  emas, 

balki munosabatlarda o‘z aksini topa boshladi. Bu cheksizlik haqidagi g‘oyani qayta ishlash bilan 

bog‘liq  edi.  CHeksizlik  g‘oyasining  yangicha  talqini  paradoksal  nazariya  shaklida  namoyon 

bo‘ldi.  Bu  Kantning  planetar  tizimlarning  tumanlikdan  paydo  bo‘lganligi  haqidagi  gipotezani 

yaratishi bilan bog‘liq. Bilish nazariyasida Kant ikki mulohazaning ziddiyatliligi antinomiyasini 

ochib  tashlar  ekan,  bunda  har  ikkalasini  etarli  asosga  ega,  deb  hisoblaydi.  Masalan:  1.  Dunyo 

vaqtda boshlang‘ich nuqtaga ega va vaqtda cheklidir. 2. Dunyo vaqtda boshlang‘ich nuqtaga ega 

emas  va  vaqtda cheksizdir.  Kant ziddiyatlarga eskicha,  ya’ni  inson aqlining  illyuziyasi  sifatida 

qaraydi. U  bu ziddiyatlarni  yangi  nazariya  yaratish  jarayonida kashf qiladi,  biroqundan qutilish 

yo‘lini  ko‘rsata  olmaydi.  Ularga  aqlning  xatosi  sifatida  qarash  kerakmi?  Hissiy  idrok  qilishda 

xatoga  yo‘l  qo‘yilar  ekan,  aqlning  xatoligidan  shubhalanish  to‘g‘rimikan?  –  degan  savollarga 

javob  izlagan  Kant  aqldagi  ziddiyatlarni  bartaraf  qilish  yo‘lini  topadiki,  aynan  shu  yo‘l  pozitiv 

dialektikaning asosi bo‘ladi. Bunda inson aqli o‘zgaruvchanligining tarixiyligi tan olinadi, aqlning 

xatosi  esa,  tarixiy  asosga  ega  bo‘lib,  u  taraqqiyotning  cheksizligi,  bilish  jarayonini  to‘g‘ri 

tushunish  qobiliyatiga  ega  emas.  Kant  dialektika  metodidan  yangicha  foydalanish  imkoniyatini 

ko‘rsatdi,  taraqqiyot  muammosini  yangicha  qo‘yish  va  hal  qilish  zaruriyatini  e’tirof  etdi. 

Taraqqiyotning  yangi  nazariyasini  Kant  sub’ekt  aqlining  dialektik  xarakteri  bilan  bog‘laydi  va 

sub’ektiv  dialektikani  asoslab  beradi.  Dialektika  taraqqiyotining  keyingi  imkoniyatlari  Gegel 

falsafasida  o‘zifodasini  topdi.  Gegel  dialektikani  falsafa  taraqqiyotining  umumiy  nazariyasi 

sifatida asoslab bergan. Ma’lumki, o‘rta acp ratsionalizmi tajribaning ahamiyatini va nazariyaning 

empirik paydo bo‘lishini tan olishi bilan xarakterlangan. Gegel fikrlari boshqacha xarakterga ega. 

U,  falsafa  o‘z  xususiyatlarini  asoslovchi  metodga  ega  bo‘lmas  ekan,  fan  bo‘la  olmaydi,  deb 

hisoblaydi.  Gegel  dialektik  metodni  mukammallashtirish  mumkinligini  va  u  yagona  haqiqiy 

metodligini  ta’kidlaydi.  Falsafa  metodi  tabiat  va  ruh  taraqqiyotini  ifodalovchi  fikr  harakatiga 

adekvat bo‘lishi lozim. Gegel o‘z metodida shunday adekvatlikka erishilganligiga ishonadi.  


Download 7,04 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   178   179   180   181   182   183   184   185   ...   596




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish