Ijtimoiy soha, iqtisod va huquq

 xususiylik

 kategoriyasida 

ifodalanadi. Xususiylik kategoriyasi narsa va hodisalardagi alohidalik va umumiylik kabi tomonlar 

o‘rtasidagi  alohidalikka  nisbatan  umumiy,  umumiylikka  nisbatan  alohida  bo‘lgan  tomonlar, 

belgilar, xususiyatlar va aloqadorliklarni ifodalaydi.  

Bir  butun  borliqdagi  hamma  narsa  va  hodisalarga  xos  bo‘lgan  tomonlar,  belgi  va 

xususiyatlar eng umumiylikdir. Eng umumiylik hajm jihatdan boshqa kengaytirib bo‘lmaydigan 

universal tushunchadir. Masalan: Ahmad   odam   tirik mavjudot, nihoyat   materiya   borliq. 

«Borliq» tushunchasi bu erda eng umumiylikdir.  

Yakkalik,  xususiylik  va  umumiylik  bir-biri  bilan  o‘zaro  dialektik  munosabatda  bo‘ladi. 

Binobarin,  yakkalik  bilan  umumiylik  xususiylik  orqali  bog‘langan  bo‘lib,  ular  o‘zaro 

aloqadorlikdadir. Xususiylik yakkaliklardan tashkil topib, umumiylikni alohidalik bilan bog‘laydi. 

Umumiylik  esa  yakkaliklardan  ajralgan  holda  bo‘lmaydi,  balki  yakkaliklarning  umumiy 

xususiyatlari,  belgilari,  tomonlari,  bog‘lanishlari  shaklida  har  bir  yakkalikning  o‘zida  mavjud 

bo‘ladi. Demak, har bir konkret narsa va hodisa yakkalik, xususiylik va umumiylikning birligidan 

iboratdir.  

Yakkalik,  xususiylik  va  umumiylik  dialektikasi  shundan  iboratki,  ma’lum  sharoitda 

yakkalik  xususiylikka,  xususiylik  umumiylikka  va  aksincha,  ular  bir-biriga  o‘tishi  mumkin. 

Ob’ektiv  olamda  har  qanday  yangilik  dastlab  yakkalik  sifatida  paydo  bo‘lib,  so‘ngra  u  o‘sib, 

rivojlanib xususiylik va umumiylik xarakterini kasb etadi.  

Lekin  bundan  har  qanday  yakkalik  xususiylikka,  xususiylik  esa  umumiylikka  o‘taverar 

ekan,  degan  fikr  yuritmaslik  kerak.  Bunday  bo‘lishi  uchun  ular  taraqqiyotning  asosiy 

tendensiyasiga  mos  kelishi  shart.  Yakkalik,  xususiylik  va  umumiyliklarning  o‘zaro 

bog‘lanishlarini dialektik nuqtai nazardan tushunish ob’ektiv voqelikni to‘g‘ri bilish uchun juda 

muhimdir.  CHunki,  insonning  borliqni  bilishi  ham  yakkalikdan  xususiylikka  va  undan 

umumiylikka  borishdan  iboratdir.  Bu  umumiylikni  biz  narsa  va  hodisalarni  va  ularda 

ifodalanuvchi  yakkaliklar  va  xususiyliklarni  bilish  orqali  anglab  etamiz.  Biz,  dastavval,  sezgi 

a’zolarimiz  yordamida  yakkalikni,  yakka  narsa  va  hodisalarni  idrok  qilamiz.  So‘ngra 

tafakkurimizda  shu  hissiy  idrokimizda  vujudga  kelgan  mavjud  faktlarni  analiz  va  sintez  qilib, 

ularning muhim tomonlarini nomuhim tomonlaridan, umumiy tomonlarini alohida tomonlaridan 

ajratamiz,  ularni  o‘zaro  bir-biri  bilan  birlashtiramiz,  bir-biriga  taqqoslaymiz,  shular  asosida 

fikrimizda ularni ifodalovchi tushunchalarni hosil qilamiz. Bu hosil qilgan tushunchalarda narsa 

va  hodisalarning  ham  yakka  tomonlari,  ham  ularning  muayyan  turkumiga  xos  bo‘lgan  xususiy 

tomonlari,  hamda  shu  narsa  va  hodisalarning  butun  bir  sinfiga  oid  bo‘lgan  umumiy  tomonlari 

ifodalanadi.