Ijtimoiy psixologiyaning asosiy muammolari. Muloqotning shaxs shakllanishi va rivojlanishidagi urn

MULOQOTNING UCHINCHI TOMONI UNING PERTSEPTIV TOMONIDIR

• Muloqot jarayonida odamlar bir birlari bilan ma`lumot almashib. o`zaro ta`sir kursatibgina qolmay, balki bir birlarini to`grirok va anikrok anglashga tushunishga va idrok kilishga xarakat kiladilar. Bu tomon shaxsiy idrok va tushunish muammosi bilan boglikdir. Birgalikdagi faoliyat jarayonida shaxslarning bir birlarini to`gri tushunishlari va anik idrok kilishlari muloqotning samarali bo`lishini ta`minlaydi. Rus psixologi A. A. Badalev boshchiligida laboratoriya bir birlarini idrok kilish mexanizmlarini aniklash borasida kator psixolog qonuniyatlarini ko`zatgan. Bunday mexanizmlarga idyontifikatsiya, refleksiya va steriotipizatsiyalar kiradi.

Idyontifikatsiya shunday psixolog xodisaki, bunda suxbatdoshlar birbirlarini to`grirok idrok kilish uchun o`zlarini bir birlarining urniga kuyib kurishga xarakat kiladilar. YA`ni o`zidagi, bilimlar, tasavvurlar, hislatlar orkali boshka birovki tushunishga xarakat kilish, o`zini birov bilan solishtirish (ongli yoki ongsiz idyontifikatsiyadir. Masalan. birinchi marta uchrashuvga ketaetgan yigitning ichki xolatini uning urtogi yoki akasi tushunishi mumkin.

• Idyontifikatsiya shunday psixolog xodisaki, bunda suxbatdoshlar birbirlarini to`grirok idrok kilish uchun o`zlarini bir birlarining urniga kuyib kurishga xarakat kiladilar. YA`ni o`zidagi, bilimlar, tasavvurlar, hislatlar orkali boshka birovki tushunishga xarakat kilish, o`zini birov bilan solishtirish (ongli yoki ongsiz idyontifikatsiyadir. Masalan. birinchi marta uchrashuvga ketaetgan yigitning ichki xolatini uning urtogi yoki akasi tushunishi mumkin.
• Steriotipizatsiya odamlar ongida muloqot mobaynida shakllanib urnashib qolgan kunikib qolingan obrazlardan shablon sifatida foydalanish xollaridir. Ijtimoiy stereotiplar xar bir shaxsda u yoki bu guruxli kishilar xakida shakllangan obrazlardir.

. A. A. Bodalev va uning shogirdlari bunday steriotiplar ba`zan muloqotni to`gri yo`naltirganligini ta`minlasa, boshka xollarda esa undagi xatoliklarning sababi bo`lishi mumkinligini ko`zatishgan. Idrok va tushunish borasidagi bunday xatoliklar kauzalatributsiya (lotinchasiga "kao`za" sabab, "otributsio" bermok, xushib bermok ma`nosini bildiradi) deb ataladi. Masalan, ukituvchi bilan ham suxbat bo`lib qolgan odamda suxbat boshidaek "xozir odob axlokdan dars berishni boshlamasmikan" degan shubxa paydo bo`lishi mumkin. Bu ham steriotip. Bundan tashkari odamlar, birinchi marta ko`rgan odam to`grisida tasavvo`rga ega bo`lish maksadida uning tashki kiefasi bilan xarakteri urtasida boglikliklar urnatishga xarakat kilarkan.

• . A. A. Bodalev va uning shogirdlari bunday steriotiplar ba`zan muloqotni to`gri yo`naltirganligini ta`minlasa, boshka xollarda esa undagi xatoliklarning sababi bo`lishi mumkinligini ko`zatishgan. Idrok va tushunish borasidagi bunday xatoliklar kauzalatributsiya (lotinchasiga "kao`za" sabab, "otributsio" bermok, xushib bermok ma`nosini bildiradi) deb ataladi. Masalan, ukituvchi bilan ham suxbat bo`lib qolgan odamda suxbat boshidaek "xozir odob axlokdan dars berishni boshlamasmikan" degan shubxa paydo bo`lishi mumkin. Bu ham steriotip. Bundan tashkari odamlar, birinchi marta ko`rgan odam to`grisida tasavvo`rga ega bo`lish maksadida uning tashki kiefasi bilan xarakteri urtasida boglikliklar urnatishga xarakat kilarkan.
• e m p a t i ya birovlarning his kechinmalarini tushuna olish qobiliyati