Ijtimoiy psixologiya

gedonistik  psixologiyaning 
asosi  deb  baholaydi  va  buning 
oqibatida jam iyatda  qator  ijtimoiy m uam m olar kelib chiqayotgan- 
ligini  ochiq  e’tiro f etadi.

---

G edonizm   —  bu  shaxs  va  uning  xulq-atvor  motivlarida  bir- 
gina  istak  —  nim adandir  lazzatlanish,  qoniqish  olish  va  o‘zidagi 
ichki  ruhiy  iztiroblardan  xoli  bolishga  intilish  ustuvorligidir. 
Bunda  inson  asosan to ‘q  va  farovon  hayotga  intiladi,  boy-badavlat 
yashashni  xohlaydi  va  bundan  lazzat  oladi.  M uallif  Yevropada 
tug‘ilishning keskin  kamayib ketganligini,  ayollar o‘zidan  sog‘lom 
zurriyod qoldirishni istamayotganligini,  mablag‘iy e ta rlib o ‘lsa-da, 
farzand  tug‘ilishiga  va  uni  tarbiyalashga  ketadigan  mablag‘larini 
qizg‘anayotganligi  kabi  holatlarni  qayd  etadi.  Bundan  tashqari 
gedonizm ning  eng  katta  salbiy  ta ’siri  Yevropa  kishilarida  egosen- 
tristik  dunyoqarashning  shakllanishiga  turtki  bo‘lmoqda
Egosentrizm  —  lotincha  «Ego»  —  men  va  «centrum»  —  doira 
markazi so‘zlaridan olingan bo‘lib,  insonning o‘z fikr o‘ylari, m an- 
faatlari  doirasida  qotib  qolganligi,  buning  oqibatida  atrof-muhit- 
ga  va  odamlarga  oid  bilimlarini  hamda  o‘zgalarga  munosabatini 
o‘zgartira  olmasligini  bildiradi.  Yoshlarimiz  orasida  yuqoridagi 
dunyoqarash  ta'siri  ostida  milliy  madaniyatim iz  va  qadriyatlari- 
mizdan  yuz  o‘girayotgan,  butunlay  yevropacha  yoki  amerikacha 
madaniyatning  quliga  aylanib  borayotgan,  natijada  jamiyatdagi 
ijtimoiy  fikrning  o‘zgarishiga  ta’sir  ko‘rsatayotganlar  ham  mavjud 
ekanligini  hisobga  olgan  holda  bu  m uam m oning  kelib  chiqish  sa- 
bablari  va  uni  bartaraf etish  borasidagi  izlanishlarni  bo‘lajak  mu- 
taxassislardan  kutib  qolamiz.
Egoistik  xulq  va  egoizm  atam asini  qo‘llash  ham ,  D. Mayers 
ta ’kidlaganidek,  kundalik  hayotda  juda  ko‘p  uchraydi.  Buning 
sababi  shuki,  keng  jam oatchilik  orasida  egoizm  tushunchasini 
ko‘pchilik biladi,  aksincha Altruizm  atam asining qanday m a’noga 
ega  ekanligini  aksariyat  kishilar  bilmaydi.  Aytish  m um kinki,  bu 
atam a  ko‘proq  ilmiy  mavzuda  ish  yuritganlar  uchungina  tanish 
bo‘lsa  kerak.
M a’lumki,  egoizm  kishilar  orasida  salbiy  sifat  deb  qaraladi 
va  egoistik  xulq-atvor  jam oatchilik  tom onidan  ham  salbiy  m u- 
nosabatga  loyiq  deb  qaraladi.  A ltruizm   esa  aksincha  ijobiy  sifat 
deb  qaraladi  va  altruistik  xatti-harakat  ijobiy  munosabatga  loyiq

---

deb  tanlanadi.  Nega shunday?  Buning  sababi  — egoistik xulqning 
asosida  birinchi  o'ringa  o ‘z  m anfaatini  qo‘yish  yotsa,  aksincha 
altruistik  xulqning  asosida  birinchi  o‘ringa  o‘zgalar  m anfaatini 
qo‘yish  yotadi.  Demak,  bundan  kelib  chiqib  aytish  m um kinki, 
A ltruizm   egoizm ning  antonim idir.  Shuning  uchun  A ltruizm   ata- 
masini tushunishda D. Mayers kundalik hayotim izda ko‘p uchray- 
digan  egoizm  atam asidan  foydalanishni  m a’qul  ko‘rgan.