«Ijtimoiy menejment» fanining sillabusi

 

9.3.Boshqaruv tuzilmasi 

 

Boshqaruv tuzilmasi ikki pog’onali va ko’p pog’onali bo’lishi mumkin. Agar 

bo’g’inlar    bir  boshqaruv  pog’onasida  joylashgan  bo’lsa,  ularnining  aloqasi 

gorizontal  xarakterga  ega  bo’ladi,  agar  boshqa-boshqa  pog’onada  bo’lsa,  vertikal 

bo’ladi.  Boshqaruvning  tashkiliy  tuzilmasida  boshqaruv  bo’g’inlari  (organlari) 

chiziqli  va  funktsionalga    bo’linadi.  Chiziqli  bo’g’inlar  -  bu  obyektni  bevosita 

majmuaviy  boshqarishni  amalga  oshiruvchi,  ijtimoiy  tuzimning  ma’muriy 

alohidalashgan bir qismi (tarmoq vazirliklari, korporatsiyalar, trestlar, uyushmalar, 

korxonalar, tsexlar va h.k.). Funktsional bo’g’inlar  -  boshqaruvning bir yoki bir 

necha  funktsiyalarini  amalga  oshiruvchi,  boshqaruv  appara-tining  ma’muriy 

alohidalashgan  qismlaridan  iborat  (ko’mitalar,  boshqarmalar,  bo’limlar, 

agentliklar, idoralar va h.k.).  

Boshqaruv  tashkiliy  tuzilmalarining  uch  asosiy  turi  farq-lanadi:  chiziqli, 

funktsional va aralash: chiziqli - funktsional. 

Boshqaruvning  murakkab  tizimlari  egiluvchanligini  ta’min-lash  uchun 

chiziqli-funktsional  tuzilmalarga  matritsali  tuzilma  ko’rinishidagi  boshqaruvning 

dasturiy-maqsadli  shakllari  kiri-tiladi:  loyiha  bo’yicha  boshqarish,  maxsulot 

bo’yicha boshqarish, tekshiruv komissiyalari va h.k. 

Oqilona boshqaruv tizimlarining shartlari yoki mezonlari sifatida quyidagilar 

namoyon bo’ladi: a) boshqaruv bo’g’inlarining  uning funktsiyalariga mosligi; b) 

---

92 

 

boshqaruv  ierarxiyasida  iloji  boricha  pog’onalar  sonining  kamligi;  v)    har  bir 

pog’onada barcha zarur boshqaruv funktsiyalariga diqqatni qaratish; g) funktsional 

bo’g’inlarning  funktsional  tarmoqlarga  moslashishi;  d)  har  bir  funktsional 

bo’g’inning    yagona  boshqaruv  jarayonida  ishtirok  etish  xarakterining  aniq 

namoyon  bo’lishi;  e)  boshqaruvning  xar  bir  bo’g’inida  jamoalar  «kirish»  va 

«chiqish» manbalari sonining eng kam bo’lishi

27

. 

Menejmentning  tashkiliy  tuzilmasi  boshqaruv  tuzilmasi  sxemasida,  ish 

jadvallarida,  tuzilmaviy  bo’linmalar  to’g’risidagi  holatlarda,  shuningdek, 

bajaruvchilar uchun lavozim instruk-tsiyalarida hujjatlashtiriladi.