«Ijtimoiy menejment» fanining sillabusi

8.3.Ikkilamchi fond bozori
. 
Qimmatli qog‘ozlarni birlamchi bozori - emissiya paytida ularni investorlar 
tomonidan sotib olinishidir. Ikkilamchi bozor esa avval chiqarilgan qog‘ozlarni oldi-
sotdi bitimlari. Ular fond birjalarida yoki birjalardan tashqarida amalga oshirilishi 
mumkin. 

---

124 
Fond birjalari va birjadan tashqaridagi qimmatli qog‘ozlar bozorlari bir-
birlarini uzviy to‘ldirsalarda, bir vaqtni o‘zida o‘zaro raqobatchidirlar. 
Obligatsiyalar savdosida birjadan tashqaridagi bozor birja mexanizmini to‘ldiradi, 
birja va aksiyalarni savdosida birjadan tashqari bozor o‘zaro konkurent 
hisoblanadilar. 
Birja savdosini amalga oshirish uchun birja yuqori malakali xodimlar shtatiga 
ega bo‘lishi lozim. 
Birja bitimlari fond qimmatlari bilan bank operatsiyalari kabi bir xil emas. 
Birja bitimlari deganda, birja binosida belgilangan birja ish vaqti paytida tuzilgan va 
birjada muomalaga va kotirovkaga yo‘l qo‘yilgan, almashtirsa bo‘ladigan fond 
qimmatlari uning predmeti bo‘lgan savdo bitimlari tushuniladi. Birja bitimlari 
bevosita rasmiy kurs makleri yoki diler, yoki birja vakili bo‘lgan, birja savdosini 
tashkil etuvchi va kotirovkalarni e‘lon qiluvchi boshqa shaxs ishtirokida tuziladi. 
Birja jarayoni texnologiyasi quyidagi printsipial sxemaga ega. Har bir birja 
mustaqil ravishda bitim tuzish reglamentini belgilaydi. Biroq, birja kotirovkaga yo‘l 
qo‘yilgan qimmatli qog‘ozlarning narx darajasi va chegarasini belgilashga haqli 
emas. Shu bilan bir paytda birjada bitim tuzish tartibi investitsion qimmatli 
qog‘ozlar bilan bitimlarga quyidagi umumiy talablarga tayanadi: investitsion 
qimmatli qog‘ozlarli bitimlar yozma shaklda tuzilishi va bu bitimni tuzayotgan 
shaxslar belgilangan muddat davomida bu hujjatlarni o‘zida saqlashi, birinchi talab 
bo‘yicha ularni moliya organlari va soliq xizmati vakolatli xodimlariga taqdim 
etishlari shart. 
O'zbekiston Respublikasining qonun hujjatlariga ko'ra,