«Ijtimoiy menejment» fanining sillabusi

9.2. Boshqaruv funktsiyalari 

 

Boshqaruv  funktsiyalari  -  faoliyatining  alohida  turlari  bo’lib,  jamiyatni 

boshqarish  jarayonida  odamlar  munosabati  va  aloqalarini  maqsadga  muvofiq 

ta’sirini  amalga  oshirish  bosqichlari  va  yo’nalishlarini  ko’rsatadi.  Boshqaruv 

funktsiyalari tarkibi boshqaruv tizimining uning holatidagi har qanday o’zgarishga 

samarali  munosabatini  ta’minlash  zarur.  Boshqaruv  funktsiyalarini  quyidagi 

belgilarni hisobga olgan xolda ko’rib chiqish zarur:

 

1)  boshqaruv  jarayonining  xususiyatlari,  ya’ni  menejmentga  tegishli 

belgilarning ajralishi; 

2)  ijtimoiy  rivojlanish  jarayoni.  Boshqaruvning  bu  jarayoni  aniq 

elementlarga, ya’ni jamiyatning hayot faoliyatiga yo’naltirilgan. 

Boshqaruvning asosiy funktsiyalariga  kuyidagilar kiradi:  

5

 

rejalashtirish; 

6

 

tashkil etish; 

7

 

tartibga solish; 

4)

 

rag’batlantirish; 

Barcha sanab o’tilgan asosiy funktsiyalar birgalikda amal qiladi va o’zaro bir-

biriga  bog’liq.  Lekin  ijtimoiy  boshqa-ruvning  bir  pog’onasidan  boshqasiga 

o’tishda ularning roli va munosabatlari o’zgaradi. 

Boshqaruv  tizimini  mukammallashtirishning  zarur  sharti  bo’lib  uning 

funktsiyalari tahlili hisoblanadi. U quyidagilarni nazarda tutadi: 



 

ishlab  chiqilgan  mezonlar  asosida  boshqaruv  obyektlari  tuzilmasini 

aniqlash; 



 

ish va operatsiyalar turlari, boshqaruv funktsiyalarining ajralishi; 



 

boshqaruv  tizimining  funktsional  va  chiziqli  bo’g’inlari  o’rtasida  aniq 

mehnat taqsimoti; 



 

lavozim  instruktsiyalari  va  tuzilma  bo’g’inlari  haqida  holatlarning 

mavjudligi; 



 

menejmentning  barcha  asosiy  funktsiyalari  asosida  boshqaruv  faoliyati 

bilan solishtirish yo’llarining asoslanishi. 

---

91 

 

Tuzilma  kategoriyasi  qurish  va  tizimning  ichki  shaklini  aks  ettiradi. 

Elementlari  hamkorligini  ta’minlovchi  o’zaro  aloqalar  o’rnatilgan,  ma’lum 

maqsadlarga  erishishga  yo’naltirilgan  tizim  tashkiliy  hisoblanadi.  Ma’lum 

maqsadga  erishish  uchun  amal  qiluvchi  turli  elementlar,  bo’g’inlar  va  boshqaruv  

pog’onalari  tarkibini aks ettiruvchi tuzilma tashkiliy deyiladi. 

Boshqaruv  funktsiyalari  va  tuzilmasi  -  boshqaruv  tizimini  tashkil  etishning 

ikki  o’zaro  bog’liq  tomonlaridir.  Ular  boshqaruv  jarayoni  mazmuni  va  shakli 

sifatida namoyon bo’ladi. Boshqaruvning tashkiliy tuzilmasi va uning rivojlanishi 

mavjudligi  butun  tashkil  etishning  asosi  hisoblanadi.  Tashkiliy  tuzilmaning 

shakllanish  jarayoni  birinchi  navbatda  boshqaruv  apparatining  u  yoki  bu 

bo’linmalari  tashkiliy  mustahkamligini  nazarda  tutadi.  Bunda  boshqaruv 

funktsiyalari boshqaruv organlari vazifalarini aniqlaydi. 

Boshqaruv  bo’g’ini  qat’iy  boshqaruv  funktsiyalari  bo’lgan  alohidalashgan 

yacheykadan  iborat.  Boshqaruv  pog’onasi  -  boshqa-ruvning  ma’lum  ierarxik 

darajasidagi 

boshqaruv 

bo’g’inlari  yig’indisidir.  Boshqaruv  tuzilmasida 

boshqaruvchi tizim oydinlashadi, har bir bo’g’in, har bir pog’ona roli aniqlanadi, 

boshqaruv jarayonidagi aloqalar ochiladi.