Ijtimoiy-iқtisodiy tizimlar va mulkchilik munosabatlari

13-rasm. Kichik biznesni qo’llab-quvvatlash yo’nalishlari. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

14-jadval 

 

 

 

 

 

 

 

 

O’zbekistondagi monopolist korxonalar va ulardagi monopol mahsulotlar 

turlari miqdori 

Sektorlar 

2005 

2006 

2007 

2008 

2009 

KS 

MS 

KS 

MS 

KS 

MS 

KS 

MS 

KS 

MS 

Кичик бизнесни qўллaб-qуввaтлaш 

йўналишлари 

Кичик бизнес вa xусусий тaдбиркорлик 

субъектлaрини тaшкил qилиш 

йўллaрини соддaлaштириш 

Кичик бизнес вa xусусий тaдбиркорлик 

субъектларининг ресурслaрдaн 

фойдaлaниш имкониятларини 

кенгайтириш 

Кичик бизнес вa xусусий тaдбиркорлик 

секторини кредитлaш 

Кичик бизнес вa xусусий тaдбиркорлик 

субъектлaри фaолияти учун кўпроq 

эркинликлaр бериш 

Кичик бизнес вa xусусий тaдбиркорлик 

субъектлари томонидан дaвлaт 

буюртмaлaрини олиш 

Молия вa стaтистикa hисоботлaри 

тизимини янaдa соддaлaштириш 

Хaлqaро aмaлиётгa мувофиq 

дaромaдлaрнинг йиллик деклaрaцияси 

шaклигa босqичмa-босqич ўтиш 

Тaдбиркорлик субъектлaри ишлaб 

чиqaрaётгaн мahсулотлaрни сотиш учун 

янги имтиёзлaр бериш 

Xисоботлaрни вaколaтли дaвлaт оргaнлaригa 

электрон шaклдa тaqдим этиш 

---

 

43 

Non 

va 

non 

mahsulotlari, 

bug`doy 

1 

2 

1 

2 

1 

2 

1 

2 

1 

2 

Ko’mir 

1 

2 

1 

2 

1 

2 

2 

2 

2 

2 

Gaz 

2 

2 

2 

2 

2 

2 

2 

2 

2 

2 

Oziq-ovqat 

19 

7 

17 

7 

17 

7 

24 

8 

22 

8 

Engil sanoat 

10 

9 

8 

7 

7 

5 

2 

4 

1 

1 

Mahalliy sanoat 

1 

1 

1 

1 

1 

1 

- 

1 

- 

- 

Neft-kimyo 

sanoati 

14 

23 

16 

23 

16 

23 

20 

23 

20 

23 

Mashinasozlik 

25 

37 

24 

36 

20 

27 

16 

23 

15 

20 

Qurilish 

materiallari 

19 

12 

24 

12 

31 

16 

25 

16 

25 

15 

Xizmatlar 

142 

73 

132 

72 

126 

69 

114 

65 

103 

74 

Boshqa 

tarmoqlar 

20 

12 

16 

12 

16 

12 

19 

11 

20 

15 

Jami 

253  180  242  176  238  166  225  157  211  162 

Izoh:  KS – monopolist korxonalar; 

 

MS – monopol mahsulot va xizmatlar turlari. 

 

Mamlakatimizda  monopolistik  faoliyatni  cheklash  borasida  amalga 

oshirilayotgan chora-tadbirlar, jumladan, yangi korxonalarni tashkil etish, xususiy 

tadbirkorlikni  rivojlantirish,  tovar  bozorlariga  yangi  xo’jalik  yurituvchi 

sub’ektlarni kiritish orqali raqobat sezilarli darajada kuchayishiga qaramasdan bir 

qator  tarmoqlarda  monopolizm  hali  ham  saqlanib  qolmoqda.  Ayniqsa,  ishlab 

chiqarish  kapital  sig`imining  kattaligi,  katta  quvvatga  ega  bo’lgan  agregatlardan 

foydalanilishi  va  texnologiya  jarayonlarining  uzluksizligi  kabi  ob’ektiv  sabablar 

ayrim tarmoqlarda raqobatning rivojlanishini qiyinlashtirib qo’ymoqda.  

Shu  bilan  bir  qatorda,  Prezidentimiz  amaldagi  “Tovar  bozorlarida 

monopolistik faoliyatni cheklash va raqobat to’g`risida”gi Qonun bugungi kunda 

eskirganligi va zamon talablariga javob bermay qolganligi, shuni e’tiborga olgan 

holda,  “Raqobat  to’g`risida”gi  yangi  Qonunni  ishlab  chiqishimiz  va  qabul 

qilishimiz  zarurligini  ta’kidlab  o’tdi.  Ushbu  qonunda  monopolistik  faoliyatni 

nafaqat  tovarlar bozorida, balki  moliya  bozorlarida ham  tartibga  solishni nazarda 

tutish  lozim.  Shuningdek,  birja  savdolarida  ham  monopoliyaga  qarshi 

mexanizmlarni,  akstiyalarni  sotib  olish,  qo’shish  va  birlashtirish  bitimlarini 

tartibga  solish  va  nazorat  qilish  tartib-qoidalarini  soddalashtirish  bo’yicha 

normalarni ushbu qonunga kiritish maqsadga muvofiqdir. 

Ma’lumki,  milliy  iqtisodiyotning  tarkibiy  tuzilishini  o’rganishga  bir  necha 

jihatdan,  ya’ni  tarmoq  tarkibi,  hududiy  tarkibi,  takror  ishlab  chiqarish  va 

funkstional  tarkibi,  kapitalning  konstentrastiyalashuvi  darajasi  hamda  ijtimoiy-

iqtisodiy  tarkibi  jihatidan  yondashish  mumkin.  Iqtisodiyotning  ijtimoiy-iqtisodiy 

tarkibi  mazmunan  iqtisodiyot  tuzilishiga  sektorlar  jihatidan  yondashuvni  ham 

anglatadi. Iqtisodiyot sektori – bu iqtisodiyotning yirik qismi hisoblanib, u nazariy 

---

 

44