Ijtimoiy-iqtisodiy jarayonlarni modellashtirish va prognozlash

Ekonometrik modellarning ahamiyatini quyidagilarda ko‘rish mumkin: 
- Ekonometrik usullar yordamida moddiy, mehnat va pul resurslaridan oqilona 
foydalaniladi. 
- Ekonometrik usullar va modellar iqtisodiy va tabiiy fanlarni rivojlantirishda 
yetakchi vosita bo‘lib xizmat qiladi. 
- Ekonometrik usullar va modellar yordamida tuzilgan prognozlarni umumiy 
amalga oshirish vaqtida ayrim tuzatishlarni kiritish mumkin bo‘ladi. 
- Ekonometrik modellar yordamida iqtisodiy jarayonlar faqat chuqur tahlil 
qilibgina qolmasdan, balki ularning yangi o‘rganilmagan qonuniyatlarini ham 
ochishga imkoni yaratiladi. Shuningdek, ular yordamida iqtisodiyotning 
kelgusidagi rivojlanishini oldindan aytib berish mumkin. 
- Ekonometrik usullar va modellar hisoblash ishlarini avtomatlashtirish bilan 
birga, aqliy mehnatni yengillashtiradi, iqtisodiy soha xodimlarining mehnatini 
ilmiy asosda tashkil etadi va boshqaradi. 
Bu kompleksni bitta tahlil ob’ekti bor - ya’ni, iqtisodiyot. Boshqa 
iqtisodiy fanlarga qaraganda, kompleks iqtisodiyotni har xil ekonometrik usullar 
bo‘yicha tahlil qiladi. 
Asosiy ekonometrik usullarga quyidagi usullar kiradi: 
1. Matematik statistika usullari. U quyidagi usullarga bo‘linadi. 
a) dispersion tahlil;
b) korrelyatsiya tahlili; 
v) regressiya tahlili; 
g) omilli tahlil; 
d) indekslar nazariyasi. 

---

59 
2. Ekonometrik usullar: 
a) iqtisodiy o‘sish nazariyasi; 
b) tarmoqlararo balans; 
v) ishlab chiqarish funksiyasi nazariyasi; 
g) talab va taklif tahlili; 
3. Optimal dasturlash: 
a) chiziqli dasturlash; 
b) kasr-chiziqli dasturlash; 
v) butun sonli dasturlash; 
g) dinamik dasturlash; 
d) stoxastik dasturlash; 
e) o‘yinlar nazariyasi va boshqalar. 
4. Bozor iqtisodiyotiga taalluqli usullar: 
a) erkin raqobat modellari; 
b) firmalarga taalluqli modellar.