Ijtimoiy-iqtisodiy jarayonlarni modellashtirish va prognozlash

Daromadlarni jamlash (Djini - K_J )koeffitsiyenti – aholining barcha
daromadlari yig‘indisining alohida guruhlar orasida taqsimlanishini ko‘rsatadi va u quyidagi formula orqali hisoblanadi:
n n
K_J  1  2_ X_icumY_i _ X_iY
^{i1 i1} i
bu yerda: A_i - i- guruxdagi aholining umumiy aholi sonidagi salmog‘i;
da_i - i-guruxdagi aholi daromadining jami daromaddagi salmog‘i;
n – tabaqalanishi bo‘yicha aholi guruhlarining soni;
cumda_i – daromadning kumulyativ salmog‘i.
Kambag‘allikning mutlaq darajasini ulchashda Jaxon bankini tomonidan bir kishi xisobiga bir kunda Xarid kobiliyati pariteti buyicha 1,25 dollar boshka mezon buyicha esa 2,15 dollar qilib belgilangan. Xozirgi dunyoda 1,4 mlrd.kishi ushbu chegarada yashamoqda.
Rivojlanayotgan mamlakatlarda kambag‘allikni kamaytirish yullari quyidagilardan iboratdir:

• 
  Barqaror iqtisodiy usishni ta’minlash
  
• 
  Ishlab chiqarish xajmini ortishi va ish xaqini usishi
  
• 
  Yangi ish joylarini ochish va bandlikni o‘sishi
  
• 
  Aholi daromadlari taqsimlanishi noteksiligini pasayishi
  
• 
  Ta’lim sog‘liqni saqlash tizimini rivojlantirish
  
• 
  Inflatsiyani barqarorlashuvi
  

Aholi daromadlari darajasini aniklash va tarkibini urganish uchun bir kator kursatkichlardan foydalaniladi. Birlamchi daromad,
Uy xujaliklarining ixtiyoridagi nominal daromadlari, uy xujaliklarining tuzatish kiritilgan ixtiyoridagi daromadlari, uy xujaliklarining real ixtiyoridagi daromadlari, urtacha jon boshiga tugri keladigan pul daromadlari, axolining shaxsiy ixtiyoridagi daromadlari, axolining real shaxsiy ixtiyoridagi daromadlari.
Iste’molning miqdori va tarkibi oqilona bo‘lib, kishilarning sog‘lom va uzoq umr ko‘rish, ularning shaxs sifatida kamol topishini ta’minlangandagina maqsadga muvofiq hisoblanadi.
U yoki bu tovarning haddan tashqari ko‘p iste’mol etilishi yuqori turmush darajasini bildirmaydi, chunki bu yerda miqdordan tashqari iste’molning sifati va qiymati omili ham bor. Bu omil iste’molning miqdori va tarkibi o‘rtasida ma’lum me’yorda nisbat bo‘lishini taqozo etadi. Masalan, oziq-ovqat iste’moli shunday miqdorda va tarkibda bo‘lishi zarurki, u kishi organizmini barcha kerakli ozuqalar,
xususan, oqsil, moy va vitaminlar bilan ta’minlanishi, insonning sog‘lom, baquvvat, tetik bo‘lishini, hayotda faollik ko‘rsatishini ta’minlashi zarur.
Ko‘p miqdordagi lekin balanslanmagan oziq-ovqat iste’moli foyda o‘rniga zarar keltiradi. Mutaxasislar fikriga ko‘ra, go‘sht va undan olingan mahsulotlarning optimal iste’moli jon boshiga yiliga o‘rtacha 80 kg ya’ni 80 000 gramm bo‘lishi zurur. Bundan (1,5-2 baravar) ortiq iste’mol qilingan go‘sht haddan tashqari zararli deb hisoblanadi.
O’zbekistonda aholi jon boshiga 190-200 kg non va un mahsulotlari iste’mol etiladi. Bu ham keragidan ortiqcha hisoblanadi. Boshqa mahsulotlar (masalan, go‘sht, sut, uzum, meva, sabzavot) kam iste’mol etilgandan ularning o‘rni non bilan qoplanadi. Bu ham balanslanmagan ovqatlanish natijasidir.

4.