Ijtimoiy hodisa deyiladi. Til jamiyat a’zolari yordamida shakllantirilib, rivojlantirilib boriladi. Til birliklari
Ot III – otmoq (harakat) Otar I
Download 451,19 Kb.
|
1-kitob. FONETIKA ORFOGRAFIYA LEKSIKOLOGIYA
|
Otar I – sifatdosh Otar II – yaylovda boqiladigan qo‘ylarning yirik to‘dasi Och I – ochiqqan Och II – kuchsiz, nimxush. Och yashil Oshiq I – birovga muhabbat qo‘ygan kishi, xushtor Oshiq II – tizza bo‘g‘imdagi biriktiruvchi suyakcha Oshiq III – ma’lum miqdordan ko‘p, ziyod Oshiq IV – oshiqmoq, shoshmoq Oq I – rang Oq II – oq qilmoq, o‘z farzandidan voz kechmoq Oqibat I – mehr-muruvvat Oqibat II – yakun, natija Oqin I – sifatdosh. Oqin daryo Oqin II – qozoq va qirg‘izlarda shoir, baxshi Oqish I – sal, ozgina oq Oqish II – oqmoq (fe’l) Pay I – oyoq, qadam Pay II – urinish, harakat. Birinchi bo‘lish payida Pay III – hissa, ulush Palata I – kasalxonadagi palata Palata II – parlamentdagi palata Palla I – muayyan vaqt, davr Palla II – tarozi pallasi Pand I – o‘git, pand-nasihat Pand II – pand bermoq, aldab ziyon keltirmoq Par I – parrandadagi yumshoq pat Par II – juft Par III – bug‘ Parda I – deraza, eshiklarga tutiladigan gazlama, mato Parda II – torli cholg‘u asboblarini bo‘g‘inlarga ajratuvchi to‘siq. Avj parda Paqir I – idish, chelak Paqir II – ikki tiyinlik chaqa Pilla I – ipak qurti mahsuli Pilla II – tish milkining shishib, yiring bog‘lashi Pora I – bo‘lak, parcha. Yurak-bag’ri pora-pora Pora II – biror ishni bitirib berganligi uchun mansabdor shaxsga beriladigan narsa yoki pul Qalay I – so‘roq olmoshi Qalay II – kimyoviy element Qalin I – o‘chami katta. Qalin kitob Qalin II – nikoh to‘yida kuyov tomondan kelin tomonga beriladigan, to‘lanadigan pul, mol Qirq I – son Qirq II – qirqmoq fe’lining buyruq shakli Qovoq I – poliz ekini (shev. kadi) Qovoq II – ko‘zning ustki va pastki qismi Qur I – marta, marotaba Qur II – qurmoq fe’lining buyruq shakli Qur III – davra. Yana bir qur kurash bor Quv I – mug‘ombir, ayyor Quv II – oqqush Quv III – rangi quv o‘chmoq Quv IV – quvmoq fe’lining buyruq shakli Quymoq I – suvni quyish Quymoq II – ovqat, taom Qurish I – Uy qurish Qurish II – Doka ro‘molning qurishi Qo‘y I – hayvon, qo‘y-qo‘zi Qo‘y II – buyruq fe’li. Iddaongni qo‘y. Qo‘zi I – hayvon, qo‘yning bolasi Qo‘zi II – fe’l. Uning jahli qo‘zidi. Rasm I – tasvir, foto Rasm II – tartib-qoida, urf, udum Rasta I – bozordagi rasta Rasta II – balog‘atga yetgan davr Rom I – rom qilmoq, maftun etmoq Rom II – fol, rom ochish Rom III – eshik-rom. Eshik-romlar yangidan o‘rnatildi. Rom IV – Shakarqamishning achitilgan shirasi yoki qiyomidan tayyorlanadigan kuchli spirtli ichimlik Rux I – shaxmatdagi sipoh, to‘ra Rux II – kishining yuzi, ruxsor Rux III – kimyoviy element Savdo I – savdo-sotiq Savdo II – inson hayotida uchraydigan g‘am-tashvish, mashaqqat, kulfat, mushkul holatlar Sandal I – xonaning bir chekkasiga qurilgan chuqurcha, unga qo‘yiladigan pastak kursi va ustiga yopiladigan ko‘rpa, tancha. Sandal II – poshnasiz yozgi yengil oyoq kiyimi, shippak Sari I – ko‘makchi. Yegan sari yeging kelar. Sari II – sariq rang (shevada) Sari III – hind ayollari kiyimi Sarf I – sarf-xarajat Sarf II – morfologiya Sir I – maxfiy tutiladigan ish, gap yoki narsa Sir II – yaltiroq mineral yoki moybo‘yoq. Idishning siri Sir III – pishloq (rus.) Sirka I – sirka kislotasining suvdagi eritmasi Sirka II – bit tuxumi Soz I – yaxshi, tuzuk, durust. Ishlarim soz. Soz II – musiqa asboblarining umumiy nomi Soliq I – majburiy to‘lov Soliq II – egilgan, quyi solingan. Boshi soliq Son I – son-sanoq Son II – odam va hayvon oyog‘ining tizza bilan tos o‘rtasidagi qismi Soch I – odamning sochi Soch II – sochmoq fe’li Suzmoq I – osh suzmoq Suzmoq II – suvda suzmoq Suzmoq III – shoxi bilan suzmoq Sumalak I – taom Sumalak II – qorning suvga aylanib, shifer chekkasida muzga aylanishi Suyulmoq I – ma’lum darajadan suyuqroq bo‘lmoq. Qorishma juda suyulib ketibdi. Suyulmoq II – erkalatgan sari haddidan oshmoq So‘kmoq I – tikilgan narsaning ipini uzmoq So‘kmoq II – yomon so‘zlar bilan urishmoq So‘m – pul birligi So‘m – suyaksiz va yog‘siz lahm go‘sht. So‘m go‘sht Talon I – ruhsat beradigan nazorat varaqchasi. Qani, taloningizni ko‘rsating. Talon II – talon-taroj Taloq I – nikohni buzish, bekor qilish haqidagi er tomonidan aytiladigan so‘z Taloq II – qora jigar Taxt I – shoh, xon, amirlarning hashamatli o‘rindig‘i Taxt II – tayyor, shay, muhayyo Taqa I – otning taqasi Taqa II – taqamoq fe’li Tik I – tikmoq fe’li Tik II – tik turmoq Tik III – kanop yoki paxta tolasidan to‘qilgan qalin, pishiq gazmol, mato Tirnoqcha – kichkina tirnoq Tirnoqcha – ozgina, picha. Yaqinlaringizning tirnoqcha bo‘lsa ham, yaxshiligini qadrlang. Tovon I – keltirilgan zararni qoplash uchun olinadigan pul yoki narsa Tovon II – oyoq kaftining orqa qismi Tok I – elektr toki Tok II – uzum o‘simligi Tol I – daraxt Tol II – uzun va ingichka ma’nosida. Kokillarim tol-tol. Tol III – tolmoq, charchamoq Tol IV – kuchli portlovchi modda Tom I – suv tomdi Tom II – tom ma’no Tom III – uyning tomi Topishmoq I – o‘yin turi Topishmoq – birgalik nisbat. Narsamni topishib yubor. Tor I – keng emas Tor II – rubob Tor III – rubob simi Tur I – o‘rningdan tur Tur II – xil, nav Tur III – musobaqa turi. Birinchi tur o‘yinlari yakunlandi. Tush I – uyqudagi psixik hodisa Tush II – pastga tush Tush III – obed (rus.) To‘p I – koptok To‘p II – to‘da To‘p III – zambarak To‘y I – to‘y-hasham To‘y II – to‘ymoq fe’li To‘r I – baliqchilar quroli To‘r II – Qani, to‘rga o‘ting. Un I – bug‘doy uni Un II – ovoz, sas Ustun I – tomni ko‘tarib turuvchi tik tayanch yog‘och Ustun II – biror jihatdan yuqori, baland Uch I – nayzaning uchi Uch II – son Uch III – uchmoq fe’li Xayr I – xayrlashganda aytiladigan so‘z Xayr II – xayr-ehson Xonim I – ayollarga hurmat yuzasidan aytiladigan so‘z Xonim II – taom turi Xor I – kamsitilgan, xor qilingan Xor II – vokal ashulalarni birgalikda ijro etuvchi 12 kishilik jamoa, ansambl Yosh I – ko‘z Yoshi Yosh II – insonning umr yoshi Yuz I – inson yuzi Yuz II – son Yutmoq I – g‘alaba qozonmoq Yutmoq II - suvni, ovqatni yutmoq O‘ymoq I – biror narsa bilan kovlab, chuqur hosil qilmoq O‘ymoq II – angishvona (shev.) O‘lmoq I – hayoti tugamoq O‘lmoq II – bo‘lmoq. Oshiq o‘ldum sanga. O‘pka I – nafas olish a’zosi O‘pka II – gina O‘pka – hovliqma O‘t I – olov O‘t II – maysa, o‘simlik O‘t III – o‘tmoq fe’li O‘t IV – jigardan ajralib chiquvchi achchiq suyuqlik, inson o‘ti O‘ch I – qasd O‘ch II – nihoyatda berilgan Shayton I – iblis Shayton II – duradgorlik va binokorlik ishlarida sathning tekisligini aniqlash uchun ishlatiladigan asbob Chang I – chang-to‘zon Chang II – musiqa asbobi Chek I – oxir, poyon, yakun. Tafakkurning cheki yo‘q Chek II – bank cheki Chopmoq I – o‘tin chopmoq, yer chopmoq Chopmoq II - yugurmoq Cho‘g‘ I – yonib bo‘lib, alangasi so‘lgan o‘tin, ko‘mir Cho‘g‘ II – salmoq, chama. Bu pulingning cho‘g‘i kam-ku, bolam. OMONIM IBORALAR LUG‘ATI Bosh ko‘tarmoq I – uyqudan boshini ko‘tarmoq Bosh ko‘tarmoq II – qo‘zg‘olon Dam bermoq I – balonga havo to‘ldirish Dam bermoq II – nafas rostlash Ko‘z yummoq I – o‘lmoq Ko‘z yummoq II – ko‘rib ko‘rmaslikka olish § ANTONIMLAR Antonimlar anti – “zid”, anoma – “nom”, ya’ni “zid ma’noli nom” degan ma’noni bildiradi. Masalan, yaxshi-yomon, katta-kichik. Antonim so‘zlar ham xuddi sinonimlardek bir turkum doirasida yuzaga keladi: yaxshi-yomon (sifat), oz-ko‘p (ravish) va h.k. Antonimlar tub va yasama bo‘ladi: baxtli-baxtsiz (yasama), yaxshi-yomon (tub), baland-past (tub) Antonimlar uchun quyidagi 3 xil belgi bo‘lishi shart: Shakliy jihatdan har xillik: uzoq-yaqin (shakli har xil); Ma’nosi jihatdan har xillik: mazali-bemaza, yosh-qari (ma’nolari har xil); Ma’nodagi o‘zaro zidlik: achchiq-shirin, qorong‘u-yorug‘ (ma’nosi bir-biriga zid). Antonimlar badiiy uslubda qo‘llanilib, qarama-qarshi tushuncha tazod san’atini yaratish uchun xizmat qiladi: Podshoh yo‘qlatsalar nogoh gado deb axtaring, Tutmang hargiz nomimni baxtiqaro deb axtaring. Menga nomehribon yor o‘zgalarga mehribon emish, Mening jonim olib ag‘yorga oromijon emish. (A. Navoiy) /
Shakli har xil bo‘lib, ma’nosi bir xil bo‘lgan so‘zlar sinonimlar deyiladi: aylanmoq-kezmoq-sayr qilmoq. Bir umumiy ma’nosi bilan o‘zaro bog‘lanuvchi so‘zlar guruhi sinonimik qator deyiladi. Bu qatorda ikki yoki undan ortiq so‘z bo‘lishi mumkin. Bu qatordagi ma’nosi betaraf, ko‘p qo‘llanadigan asosiy so‘z dominant, ya’ni bosh so‘z deb ataladi: YUZ (DOMINANTA) – aft, bet, turq, bashara, chehra, chiroy, oraz, ruxsor. Sinonimlar gapda takrorga yo‘l qo‘ymaydi. Ular nutqni ta’sirli bo‘lishiga yordam beradi va bu sinonimlar bir so‘z turkumi doirasida yuzaga keladi. Sinonimik qatorni tashkil etgan so‘zlarning ayrimlari tub, ayrimlari yasama bo‘lishi mumkin: his-tub so‘z, sezgi-yasama so‘z; savol-tub so‘z, so‘roq-yasama so‘z. Sinonimik qatordagi ayrim so‘zlar eskirgan bo‘lishi ham mumkin: odat, rasm, urf, fan (eskirgan).
SINONIMLARNING TURLARI
QISQACHA SINONIMLAR LUG‘ATI Asil – sara, sarxil, xil (shaxsga nisbatan), mumtoz (kitobiy uslubga xos), poshsha (poshsha qiz) Avaylamoq – ayamoq, ehtiyotlamoq, ehtiyot qilmoq, ardoqlamoq, e’zozlamoq, e’zoz qilmoq, papalamoq (po‘palamoq) Ayyor – mug‘ombir, hiylagar, quv, ustomon, makkor, dog‘uli, mo‘ltoni, qilvir(i), shayton, tulki, tullak, qirriq, xirpa, maston Azob – aziyat, jabr, jafo, ozor, zahmat, alam, iztirob, uqubat, sitam Bajarmoq – ado etmoq, bitirmoq, o‘rinlatmoq, do‘ndirmoq, o‘tamoq, bajo qilmoq Balo – usta, ustamon, bilag‘on, bilarmon, chechan, epchil, chaqqon, uddaburon Boplamoq – qoyil qilmoq, qoyillatmoq, o‘xshatmoq, o‘rinlatmoq, kelishtirmoq, qotirmoq, do‘ndirmoq, qiymoq, eshmoq, mondalamoq, yasamoq Boshliq – rahbar, yo‘lboshchi, ishboshi, boshchi, katta, kattakon, ulug‘, rahnamo, sardor, peshvo, sarvar, sarkarda, xo‘jayin, kallampo Jilmaymoq – kulimsiramoq, iljaymoq, irjaymoq, tirjaymoq, ishshaymoq, irshaymoq Juda – g‘oyat, g‘oyatda, bag‘oyat, nihoyatda, benihoya, ashaddiy, o‘taketgan, toza, rosa, xo‘p (ho‘b), biram, chunon, beqiyos, mislsiz, obdan, o‘bdan, chandon, zap, ko‘p, o‘ta, uvvalo, bisyor, yomon, kamoli, kiroyi, o‘lgu(n)day, o‘larday, o‘larcha, qattiq Kasal – betob, notob, bemor, nosog‘, xasta, og‘riq Tovush – un, sas, sado, nido, sazo Ovqat – taom, oziq, tomoq, xo‘rak, yemish, ne’mat Tayyor – muhayyo, taxt, shay, hozir Vaqt – payt, zamon, fursat, mahal, chog‘, kez, kezak, mavrid, palla, muddat, dam, on, lahza Vatan – mamlakat, yurt, diyor, el, mulk § PARONIMLAR Shakli va talaffuzi bir-biriga o‘xshash va yaqin bo‘lib, bir harf yoki bir belgi bilan farqlanib, ma’nolari turlicha bo‘lgan so‘zlar paronimlar deyiladi: asr-asir, chopon-cho‘pon; Paronimlar bir xil so‘z turkumi doirasida yoki turli xil so‘z turkumi doirasida bo‘lishi mumkin: zirak (ot) – ziyrak (sifat), chopon (ot) – cho‘pon (ot); Paronimlarni ikki xil yozilishga ega bo‘lgan, ammo ma’nosi bir xil bo‘lgan dubletlardan farqlash kerak: aroba-arava, gado-gadoy, boyqush-boyo‘g‘li, kaptar-kabutar, ajdar-ajdaho – DUBLET Paronimlar badiiy adabiyotda qofiya sifatida ishlatiladi: PARONIM SO‘ZLAR LUG‘ATI
Download 451,19 Kb. Do'stlaringiz bilan baham:
| |||||||||||||||||||||||||
Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha
yuklab olish