“Ijtimoiy fanlar”kafedrasi

Boshqaruvda lider
asosan, guruhdagi shaxslararo munosabatlarni boshqaradi. U hech 
qachon yolg`iz bo`lmaydi, gurux a’zolarini u yoki bu harakatlarga chorlaydi. Chunki lider gurux 
a’zolarining psixologiyasi, ularning kayfiyatlari, intilishlari, qiziqishlari va hokazolarini 
hammadan ham yaxshi biladi. Ular ichida eng tashabbuskoridir. Bundan tashqari, liderlikning 
uslublari va sifatlari ham alohida o`rganilgan. Guruhda rahbarlik haqida fikr ketganda, avvalo, 
guruh haqida qisqacha psixologik izoh berish lozim. 
Boshqariluvchi ko’nikma va o’quvchining o’rganishi: 
 boshqariluvchi ko’nikma javobiy 
ko’nikma singari insonlarda, o’quvchilarda yoki sinfxona muhitida o’zining xususiyatlarini 
namoyon qila olishi hamda ushbu ko’nikmaga tegishli bo’lgan jihatlarini ko’rsatishi haqida 
savol tug’iladi. Shu o’rinda javobi oddiy bo’lishi mumkin. Boshqariluvchi ko’nikma o’quvchi 
o’rganishini to’laqonli aks ettirmasa ham, jarayonning o’quvchi xulq-atvoridagi o’zgarishlariga 
to’g’ri keluvchi natijalarini ko’ramiz (Alberto & Troutman, 2005).
127
Guruh
- bu umumiy belgilar, umumiy faoliyat, muloqot hamda umumiy maqsad asosida 
birlashgan kishilar uyushmasidir. Guruhni alohida shaxslar tashkil etadi, lekin har bir guruh 
psixologiyasi uni tashkil etuvchi alohida shaxslar psixologiyasidan farq qiladi va o`ziga xos 
qonuniyatlarga bo`ysunadi. Ayni shu qonuniyatlarni bilish esa turli tipli guruhlarni tashkil 
etuvchilarni tarbiyalashning asosiy mezonidir. Shu guruhdagi rasmiy munosabatlarning 
boshqaruvchisi rahbardir. Guruhda rahbarlik, maqsadga qaratilgan, jamiyatda ishlab chiqilgan 
normalar, tartiblar asosida, saylovlar oqibatida sodir bo`ladi. Bundan tashqari, rahbar liderda 
yo`q bo`lgan rag`batlantirish tizimiga ega bo`lib, shu asosda o`z xodimlariga tapsir o`tkazishi 
mumkin. Rahbar guruhda u yoki bu qarorlar va ko`rsatmalarni o`z ixtiyoricha bajara olmaydi, u 
ko`plab rasmiy ko`rsatmalar, rejalar, normalar, buyruqlar doirasidan chiqib ketishi qiyin bo`ladi. 
Guruhdagi o`zaro munosabatlar yuqoridan ‘astga yoki aksincha bo`lab, gurux a’zolarining 
konkret mavqelari, boshliq bilan buysunuvchilar o`rtasidagi munosabatlarni o`z ichiga oladi. Bu 
127
Kelvin Seifert and Rosemary Sutton, Educational Psychology © 2009, 
Second Edition. 47-b. 

---

borada