Ijtimoiy fanlar va kutubxonashunoslik

Abu Ali ibn Sino
O`rta asr boshlarida ilg`or mutufakkirlar singari Abu Ali Ibn Sino(980-l037) ham fanlar klassifikatsiyasi haqida fikr yuritadi.U birinchi o`ringa tibbiyot fanlarini qo`yadi va fan- larni nazariy vaamaliy qismga bo`ladi.Masalan, falsafa fani- ning nazariyasini kishining o`zidan tashqi borliq to`g`risida- gi bilimlarni egallashdan iborat deb biladi.Amaliyotda kishi ishining faoliyati deb hisoblaydi.
Abu Ali ibn Sino fanlar tasnifiga «Aqsom ul-ulum ul-aqliya» «Aqliy bilimlar tas- nifi» nomli risola bag'ishlagan. Barcha falsafiy fanlarni Ibn Sino ikki qismga bo`la- di nazariy va amaliy falsafa fanlari.
Birinchisi uch qismga bo‘linadi:
l. Quyi darajadagi ilm, tabiatshunoslik.
2. Oraliq ilm — matematika.
3. Oliy darajadagi ilm — metafizika.
Ibn Sinoning fikricha, tabiatshunoslikning tarmoqlari quyidagilarga bo‘linadi:
l. Tibbiyot.
2. Astrologiya.
3. Fiziognomika.
4. Tush ta’biri ilmi.
5. Tilsimot ilmi.
6. Ilm i nayrang.
7. Ilm al-kimyo.
Ibn Sino tasnifi bo‘yicha matematika fanining asosiy qismlari to'rtta:
l. Sonlar haqidagi ilm — ilm ul-adad.
2. Geometriya ilmi—handasa.
3. Astronomiya ilmi—ul-xay’a.
4. Ilm ul-musiqa.
Amaliy qismni ham uchga ajratadi:
l. Shaxs haqidagi ilm.
2. O‘rganish, axloq odob, muomala, o‘zaro munosabatlar
haqidagi ilm.
3. Davlatni, mamlakatni boshqarish haqidagi ilm.
Ibn Sino tibbiyot fanlarini quyidagicha bo'ladi:
l. Butun tibbiyotga xos bo‘lgan umumiy masalalar (o‘sish, rang, ko‘payish).
2. Dunyo asosini tashkil etuvchi jismlar (osmon, yer, tog‘, suv).
3. Paydo bo‘lish, yo‘qolib borish (chirish, yo‘q bo'lish, o‘lim).
4. Bulut, yomg‘ir, shamol-meteorologiya.
5. Organik dunyoni o‘rganish.
6. Hayvonot dunyosini o'rganish.
7. Kishi ruhini o‘rganish.
Xulosa qilib aytganda, fanlarni klassifikatsiya qilish bilan birga fanlar sohasida yetuk va chuqur bilimga ega bo‘lgan mutafakkirlar shug‘ullanganlar.Bulardan dun- yoda birinchi bo‘lib fanlarni klassifikatsiya qilgan qadimgi dunyo Gretsiya faylasu- fi Aristoteldir (Arastu). Sharqda bu masalani Forobiy bilan Ibn Sino o‘rta asrda ha-
qiqatga yaqinroq tarzda hal etishdil. Uyg‘onish davrida faylasuf Bekon fan klas- sifikatsiyasini yaratgan bo‘lsa, yangi davrda esa Sen-Simon va Gegellar o‘z davr- lariga nisbatan katta ahamiyatga va haqiqatga ega bo'lgan fanlar klassifikatsiyasini yaratdila.