Ijtimoiy fanlar

 
6-MAVZU: JAMIYAT SOTSIAL STRUKTURASI VA 
STRATIFIKASION JARAYONLAR. 
Reja: 
1.  Sotsial struktura tushunchasi. 
2.  Sotsial stratifikatsiya nazariyasi. 
3.  Sotsial mobillik va uning turlari. 
 
Sotsial  struktura  –  sotsial  sistemadagi  elementlarning  mustahkam 
aloqasidir.Sotsial 
strukturaning 
asosiy 
elementlari 
ma’lum 
mavqeni(status)egallovchi,aniqlangan 
funksiyalarni 
(rol)bajaruvchi 
individlardir.Bu  individlar  ularning  mavqeiy  belgilari  asosida  sotsial-
territorial,etnik  va  boshqa  turdagi  guruh  va  birlashmalarga  birlashadi.Sotsial 
struktura 
jamiyatni 
jamoa,sinflar,qatlamlarga 
ob’ektiv 
bo’linishini 
anglatadi.ementlarning  qay  biri  muhimligiga  qarabjamiyat  strukturasi  guruhiy, 
stratifikasion,jamoaviy,  institusional,  tashkiliy  va  h.k.  larga  bo’linadi.Sotsial 
sostav  nuqtai  nazaridan  jamiyat  strukturasining  barcha  elementlari  gorizontal 
joylashgan,ya’ni  real  o’zaro  ta’sirda  rasman  tengdir.Lekin  real  o’zaro  aloqada 
ular 
teng 
emas.Har 
qanday 
jamiyatda 
turli 
individlar, 
guruhlar,sinflar,jamoalar,institutlar,tashkilotlar  turlicha  o’rinni  egallaydi.Sotsial 
tengsizlik  jamiyatda  ierarxik  strukturaning  mavjudligini  belgilaydi.Bir  toifa 
individ,guruh,sinflar,jamiyatlar  boshqalarga  nisbatan  yuqori  yoki  pastda 
joylashadi.Tengsiz  tamoyilidan  kelib  chiqqan  holda,sotsial  sostav  sotsial 
stratifikatsiyaga-vertikal 
ierarxik 
tarzda 
joylashgan 
sotsial 
shakllarga(guruhlar,sinflar,kastalar,  zotlar  va  h.k.)  aylanadi.Demak  sotsial 
stratifikatsiya-vertikal 
tarzda 
joylashgan 
sotsial 
qatlamlar 
majmuasidir.Stratifikatsiya 
tushunchasi 
geologiya 
fanidan 
o’zlashtirilgan(stratum-qatlam,fasio-yasayman)  Sotsial  stratifikatsiya  termini 
sotsiologiyaga rus-amerika sotsiologi Pitirim Sorokin tomonidan kiritilgan.