“ijtimoiy fanlar” kafedrasi

Mulk huquqining asosiy tamoyillari

O`zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasida (36,53,54-moddalar), FK (164, 165, 172, 228, 231-moddalari) va boshqa qonunlarda mulk huquqining quyidagi asosiy tamoyillari o`z ifodasini topgan:

1. O`zbekiston Respublikasida mulk daxlsiz, mukldorning mulkiy huquqi qonun bilan kafolatlanadi va mulkdor bu huquqlardan faqat qonunda nazarda tutilgan hollarda va tartibdagina mahrum etilishi mumkin;

2. Iqtisodiyot samarali amal qilishiga va xalq farovonligining o`sishiga yordam beradigan har qanday shakldagi mulkchilik bo`lishiga ruxsat beriladi.

3. Mulkchilikning hamma shakllari himoya qilinishi qonun bilan kafolatlanadi va ularning teng rivojlanishiga sharoit yaratib beriladi.

4. Mulkdor o`z mol-mulkiga nisbatan qonunga zid bo`lmagan har qanday xatti-harakatlarni o`z xohishiga ko`ra sodir etishga haqli.

5. Mulkiy huquqning amalga oshirilishi atrof-muhitga zarar yetkazmasligi, fuqarolar, korxonalar, muassasalar, tashkilotlar va davlat huquqlarini buzmasligi hamda qonun bilan qo`riqlanadigan manfaatlarga putur yetkazmasligi shart.

6. Har kim mulkdor bo`lishga haqli.

Mulk shakllari

Iqtisodiy ma'nodagi mulk shakllari deyilganda moddiy ne'matlarni o`zlashtirish usullarining yig`indisa tushuniladi. Bunday usullar yakka tartibda yoki jamoat bo`lib yoxud davlat tomonidan amalga oshirilishi mumkin³.

Yuridik ma'nodagi mulk shakli – moddiy ne'matlarni muayyan subyektlarga tegishli bo`lishini (biriktirib qo`yishlikni) mustahkamlovchi va tegishli mulkning huquqiy rejimini belgilovchi huquqiy me'yorlar yig`indisidan iborat.

O`zbekiston Respublikasi FKning 167-moddasiga asosan O`zbekiston

Respublikasida mulkchilikning quyidagi shakllari mavjud:

1. Xususiy mulk;

2. Ommaviy mulk.

Davlat mulk shakllarini rivojlantirish uchun zarur huquqlarning tengligini ta'minlaydi va uning himoya qilinishini kafolatlaydi. Mulk shakllarini bunday turkumlash uchun mulk subyekti maqomi va mol-mulk rejimining uzviy birligi asosiy mezon hisoblanadi. O`z navbatida xususiy mulk shakli quyidagi ko`rinishlarda (turlarda) namoyon bo`ladi:

a) yakka shaxsga (individga) tegishli mulk (fuqarolar mulki);

b) nodavlat yuridik shaxslar mulki.

Ommaviy mulk tarkibiga quyidagilar kiradi:

a) O`zbekiston Respublikasi mulki;

b) ma'muriy-hududiy tuzilmalar mulki (munitsipal mulk).