Ijtimoiy- gumanitar fanlar

Sadduqiy oqimining nomi miloddan avvalgi o’n birinchi asrlarda yashab o’tgan Dovud payg’ambar davrida yashagan ruhoniy Sadduq ismidan olingan. O’sha paytlarda mansabdor ruhoniylarning ko’pi sadduqiy bo’lganlar. Ular faqat Tavrot kitobining tarkibiga kiruvchi Muso payg’ambarning besh kitobini tan olganlar. Bu kitobda oxirat va qiyomat haqida hech narsa deyilmagani uchun sadduqiylar oxirat, qiyomat va o’lganlarning qayta tirilishiga ishonmaganlar.

Farziy degan nom qadimiy ibroniy tilidagi “tushuntirish”, “ajratib ko’rsatish” so’zidan olingan. Farziylar muqaddas manba sifatida Muso qonuni va boshqa payg’ambarlarning muqaddas bitiklarini, hatto o’zlarining urf-odatlarini ham qabul qilganlar va ularning hammasiga sinchkovlik bilan amal qilganlar. Ular qiyomatning albatta yuz beriishiga va o’lganlarning qayta tirilishiga, u dunyoda hisob-kitobning bo’lishiga ishonganlar.

Yesseylar. Miloddan avvalgi ikkinchi va milodning birinchi asrlarida Quddusdagi ko’pgina ruhoniylar Xudo talab qilgan tarzda yashamas edilar. Undan tashqari rimliklar diniy mansablarga nomunosib shaxslarni tayinlar edilar. Bundan norozi bo’lgan bir guruh ruhoniylar Quddusni tashlab sahrolarga bosh olib ketishgan va o’sha yerlarda o’z jamoalarini tashkil etganlar. Ularni Yesseylar deb atashgan. Ular dualizm g’oyalari-ezgulik va yovuzlik o’rtasidagi kurashning muqarrarligiga, pirovardida ezgulikning g’olib chiqishiga va taqdirga ishonganlar. Mulkning umumiy bo’lishiga va asketizmni targ’ib qilganlar.

2.